Ulubiona księgarnia paryskiej bohemy

Założona przez Sylvię Beach w listopadzie 1919 roku paryska księgarnia miała niebagatelny wpływ na kulturę. Z jej zbiorów korzystała śmietanka amerykańskich i francuskich literatów i artystów. Wśród klientów znajdziemy takie sławy, jak wspomniani już pisarze Hemingway, Lacan i Benjamin; oprócz nich chętnie w Shakespeare and Co bywali francuski fotografik Man Ray czy pisarze F. Scott Fitzgerald i T. S. Eliot. Jako swoje biuro traktował paryską księgarnię James Joyce; to zresztą właśnie Beach, właścicielka księgarni, wydała napisanego przez niego „Ulissesa”. Swoją działalność pełniąca zarazem funkcję biblioteki i księgarni Shakespeare and Co. musiała zakończyć w grudniu 1941 roku, podczas niemieckiej okupacji Paryża. Jak opisał to w swojej książce Charles Glass, bezpośrednim powodem tej decyzji była odmowa sprzedaży kopii książki Jamesa Joyce'a „Finneganów tren” niemieckiemu oficerowi. Oryginalna Shakespeare and Co. po wojnie nie wznowiła już swojej pracy. Do jej tradycji odwołuje się księgarnia założona również w Paryżu przez George'a Whitmana w 1951 roku pod tą samą nazwą. Nawiązania do działalności Shakespeare and Co. znajdziemy w wielu współczesnych tekstach kultury, w tym w filmie „O północy w paryżu” Woody'ego Allena.

Big Data w służbie literatury

Gdy w 1962 roku Sylvia Beach zmarła, jej dokumenty przejął amerykański uniwersytet w Princeton. Wśród ogromu materiałów znalazły się te najbardziej cenne, czyli karty członków jej ukochanej księgarni-biblioteki. W tym tych najsłynniejszych. Po wykonaniu przez lata olbrzymiej pracy naukowej i zdigitalizowaniu części materiałów powstała strona internetowa Shakespeare and Company Project. Dzięki wykorzystaniu technologii Big Data możemy wyczytać z niej, jakie były zainteresowania czytelnicze najważniejszych pisarzy i myślicieli żyjących przed okupacją Francji w Paryżu. A także, kto jeszcze był zainteresowany daną pozycją, gdzie żył (w kartach bibliotecznych było zanotowane adresy) i w jakich latach korzystał z Shakespeare and Co. Pełna baza danych zawiera ponad 33 tysiące rekordów: subskrypcji, wypożyczeń książek, ich zakupów, i tak dalej. 

Dziś ze wspomnianej wcześniej strony możemy więc dowiedzieć się, że w grudniu 1927 roku Hemingway wypożyczył egzemplarz „Gracza” Fiodora Dostojewskiego. Wcześniej, bo w październiku 1925 roku zdecydował się przeczytać „Szkołę uczuć” Gustave'a Flauberta. Następnie po tę samą książkę sięgnął angielski pisarz Richard Le Gallienne. Ten sam Le Gallienne, gdy już ukończył czytanie Flauberta, zdecydował się na „Tomasza fantastę” Jeana Cocteau. Książka francuskiego surrealisty, poety, reżysera i dramaturga trafiła następnie (w 1933 roku) w ręce… angielskiego surrealisty Davida Gascoyne'a.

Łatwo jest dotrzeć do informacji, że Joyce'owi zdarzało się napisane przez siebie książki kupować ( jak chociazby „Ullisessa” w 1931 roku) i wypożyczać. Możemy również sprawdzić, które książki cieszyły się największą popularnością wśród bohemy artystycznej Paryża. W pierwszej dziesiątce obok dzieł Joyce'a („Portret artysty w wieku młodzieńczym”, „Ulisses” i „Dublińczycy”) znalazła się między innymi „Pani Dalloway” Virginii Woolf. Wśród czytelników książki brytyjskiej powieściopisarki byli alpinista Lucien Devies; amerykańska dziennikarka i żona Ernesta Hemingwaya Pauline Pfeiffer, a także malarz Pierre-Eugène Clairin.

Informacje o wypożyczających opatrzone są odnośnikami do notek biograficznych, a także oryginalnymi zdjęciami bibliotecznych fiszek. Stworzona przez Uniwersytet w Princeton strona internetowa to źródło informacji dla bibliotekarzy, literaturoznawców i miłośników poszczególnych pisarzy z tamtych czasów; można ją także potraktować jako fascynującą podróż przez literackie inspiracje. 

Więcej o paryskiej księgarni można przeczytać w napisanej przez samą włascicielkę książce „Shakespeare and Company”. Aby zagłębić się w czytelniczy świat paryskiej bohemy artystycznej wystarczy zajrzeć na oficjalną stronę internetową Uniwersytetu Princeton.

Fotografia otwierająca: karta biblioteczna Ernesta Hemingwaya / ze zbiorów Princeton

[aj]