Według mnie dzieło Kazimierza Ajdukiewicza jest doskonałym wyjaśnieniem podstaw związanych z teorią poznania oraz metafizyką, czyli podstawami filozofii. Autor w dwóch częściach przedstawia podstawowe zagadnienia z tych dziedzin. Według mnie książkę powinien przeczytać każdy interesujący się filozofią. Książka została napisana prostym językiem i łatwo się ją czyta. Zagadnienia zostały opisane bardzo pobieżnie, co jest jednocześnie zaletą, ponieważ łatwo się to czyta, jak i wadą, ponieważ niektóre zagadnienia mogłyby być lepiej wyjaśnione. Poniżej są moje notatki zrobione podczas czytania:

Autor rozpoczyna od różnych sposobów definiowania prawdy. Według klasycznej definicji prawdziwe jest to, co jest zgodne z rzeczywistością. Problemem jest jednak stwierdzenie, co jest rzeczywiste, a co subiektywnym odczuciem. Dlatego też wielu filozofów greckich odeszło od klasycznej definicji prawdy na rzecz innych, np. zgodnych z jakimiś kryteriami, które miewają takie same problemy jak definicja klasyczna(najpierw trzeba w obiektywny sposób uzasadnić te kryteria). Taka postawa doprowadziła do idealizmu, czyli wiary że prawda może pochodzić z objawienia, lub sceptycyzmu, czyli że nie da się określić co jest prawdziwe a co nie. Autor później podaje ulepszoną klasyczną definicję prawdy: Myśl jest prawdziwa, to znaczy myśl stwierdza że jest tak i tak, i rzeczywiście jest tak a tak. Według mnie autor mógł poświęcić trochę więcej czasu na lepsze wyjaśnienie nowej definicji prawdy.

Kolejnym zagadnieniem rozpatrywanym w książce jest teoria poznania. Autor opisuje aprioryzm skrajny(prawda może pochodzić jedynie od umysłowych rozważań), empiryzm skrajny(prawda pochodzi jedynie z doświadczenia), oraz empiryzm i aprioryzm umiarkowany(prawda w obu przypadkach może pochodzić także z rozważań umysłowych, jednak w przypadku empiryzmu ogranicza się to do bardzo ograniczonych pól, jak niektóre części matematyki). Autor zarzuca aprioryzmowi umiarkowanemu, że wywodzi twierdzenia dotyczące doświadczenia nie opierając się na nim. Z drugiej strony można by powiedzieć, że empiryzm nie opiera swojego stanowiska(że należy szukać prawdy przez doświadczenia) na doświadczeniu. Według mnie autor znów bardzo pobieżnie poruszył tą istotną kwestię. Ciekawi mnie, co jako umiarkowany empirysta powiedział by na temat wielu nauk, które w mniejszym lub większym stopniu korzystają także z aprioryzmu(wyjątkiem są nauki ścisłe które opierają się głównie na doświadczeniu). Później opisuje postawy racjonalistyczne i irracjonalistyczne. Racjonalizm uznaje jedynie poznanie za pomocą rozumu, natomiast irracjonalizm dopuszcza poznanie prawdy przez objawienia.

W kolejnej części autor opisuje czym jest ontologia. Później przechodzi do krótkiego opisu sporu Platona i Arystotelesa o koncepcję idei. Następnie opisuje Idealizm transcendentalny, według którego ciała nie istnieją w sensie dosłownym, a jedynie w naszym postrzeganiu. Według nich jeśli ktoś widzi stół, to jedynie doznaje wrażeń związanych z pojęciem stołu. Przeciwnicy idealizmu transcendentalnego zarzucali im, że w ten sposób nie można odróżnić ciał rzeczywistych od wymyślonych. Berkley, który był twórcą tej idei odpowiedział, że świat materialny jest postrzegany przez Boga, więc jeśli człowiek postrzega je w ten sam sposób co Bóg, to wtedy postrzega świat rzeczywisty(istniejący naprawdę). Jeśli nie postrzega go w ten sam sposób, to postrzega tylko pozory ciał. Ciała rzeczywiste są więc ciałami, które są postrzegane w ten sam sposób przez ludzi i przez Boga. Według mnie autor nie zauważył(albo nie napisał) pewnej rzeczy związanej z tą ideą. Skoro wszystko co Bóg postrzega jest rzeczywiste, oraz jest on wszechmocny, to czy nasze fantazje też nie powinny być rzeczywiste? Czy wszechmocny Bóg nie mógłby znać naszych myśli? Do nurtu tej idei także należy Kant, który jednak uważał, że myśli o świecie materialnym spełniają kryteria metody doświadczalnej. Jednak dla niego te koncepcje dalej odnoszą się jedynie do pewnych konstrukcji umysłu. Teraz rozumiem dlaczego Kant jest znienawidzony przez środowiska obiektywistyczne.

Po opisie idealizmu subiektywnego autor przechodzi do opisu idealizmu obiektywnego, który został stworzony przez uczniów Kanta. Według nich istnieje świat idei w stylu platońskim, który jest obiektywnym światem idei. Przedmioty istnieją tylko w sensie przenośnym, jeśli są stwierdzone przez jakieś sądy idealne, czyli także wtedy, gdy jakiś przedmiot nie został stwierdzony przez jakąś świadomość, ale jest związany z jakąś ideą(np. koń). Głównym przedstawicielem tego ruchu jest Hegel. Stworzył on teorię dialektyki, według której świat materialny jest oparty na logice, według której pojęcia układają się w hierarchię. W tej hierarchii istnieje teza i antyteza oraz synteza która jest połączeniem obu. Np. byt i niebyt oraz stawanie się. Jednak nie rozumiem tego przykładu. W jaki sposób stawanie się jest syntezą bytu i niebytu? Czy niebyt może się stawać, skoro nie istnieje? A może po prostu jeden byt przemienia się w drugi(stawa się innym bytem). Najważniejszym następcą Hegla jest Karol Marks, który przerobił ideę Hegla na materializm dialektyczny. Marks odrzucił istnieje świata idealnego i stwierdził, że dialektyka ma swoje oparcie w doświadczeniu.


Pod koniec tego rozdziału opisuje realizm krytyczny, który jest negatywnie nastawiony do idealizmu. Według tej idei świat istnieje naprawdę pod postacią atomów i innych zjawisk fizycznych. Subiektywne są tylko pewne wrażenia odbierane przez nasze zmysły. Np. Gdy słyszę jakiś dźwięk, to wrażenie tego dźwięku jest dla mnie subiektywne, jednak fala dźwiękowa istnieje naprawdę. Atrybuty fizyczne są pierwotnymi jakościami, natomiast wrażenia wtórnymi.

IV część książki porusza sprawę struktury świata. Pierwszą omawianą koncepcją jest dualizm, według którego istnieją ciała materialne oraz dusze. Istnieje on w dwóch postaciach. W umiarkowanej postaci dusza zależy od ciała, jak u Arystotelesa lub św. Tomasza z Akwinu, a w skrajnej, dusza i ciało są niezależnymi bytami, np. u Augustyna. Później przechodzi do opisu monizmów - poglądów uznających istnienie tylko bytów materialnych albo duchowych. Według materializmu istnieją tylko ciała materialne. Według materializmu mechanistycznego myśli i uczucia są procesami fizjologicznymi w mózgu. Według materializmu dialektycznego, którego twórcami był Marks i Engels uczucia i myśli są niezależne od procesów fizjologicznych mózgu(nie zależą od biologii). Jednak zależą od ciała, ponieważ według nich materia w rozwoju historycznym zyskiwała nowe jakości przez co zaczęła żyć, później zyskała świadomość. Według nich zyskiwanie nowych jakości zachodziło skokowo, a nie w toku ewolucji. Oprócz tego idee marksistów zawierają jeszcze prawa dialektyczne. Pierwszym prawem jest przechodzenie ilości w jakość, według którego przy odpowiednio dużej ilości małych zmian ilościowych, według których zmienia się tylko stopień cechy, zachodzi skokowo zmiana jakościowa zmieniająca cechę niestopniowalną, np. zmiana temperatury i stanu skupienia. Nazywa się to skokiem dialektycznym. Przez to marksiści uważają, że ważne zmiany nie zachodzą w toku ewolucji, a w toku rewolucji. Drugim prawem jest zasada jedności i walki przeciwieństw. Dla każdego stanu istnieje stan przeciwny zwalczający poprzedni, z których walki wyłania się nowy. Jest to podobne do dialektyki Hegla. W zjawiskach mogą występować nawet stany sprzeczne. Powołują się tutaj na Zenona z Elei, który błędnie uważał że ruch nie istnieje(ponieważ jeśli spojrzymy na ciało w najmniejszym możliwym ułamku czasu, to ono się nie rusza). Jednak z doświadczenia można wywieźć, że ruch istnieje, więc ruch implikuje sprzeczność, przez co zasada sprzeczności z logiki formalnej jest według nich fałszywa. Autor przechodzi później do opisu walki materialistów z idealistami i dualistami. Materialiści argumentowali za tym, że ciała niematerialne nie istnieją. Jednak później idealiści wysunęli argument, że to materia nie istnienie, ponieważ zgodnie z nowszymi odkryciami fizyki ciała składają się z nieokreślonych mikroskopijnych cząstek, które mogą w pewnych wypadkach mieć masę, a w innych być energią. Dodatkowo zachodzą między nimi niewidoczne oddziaływania. Jednak błędny jest wniosek z tych odkryć, że ciała materialne nie istnieją. To że fizycy nie mogli w tamtych czasach dokładnie zdefiniować czym są te cząstki, nie oznacza że są one nieistniejącymi abstrakcjami.

Kolejną krótko omawianą ideą jest spirytualizm, według którego istnieją jedynie byty duchowe. Następnie przechodzi do omówienia monizmu właściwego, czyli teorii identyczności. Według tej teorii istnieje tylko jeden rodzaj substancji, który posiada zarówno atrybuty cielesna jak i duchowe. Później przedstawia monizm immamentny, który został stworzony przez Davida Hume. Według niego istnieje tylko strumień świadomości a dusze i ciała są treściami tego strumienia.

Następnym problemem rozpatrywanym przez autora jest problem determinizmu i indeterminizmu. Według determinizmu wszystko co się dzieje jest skutkiem jakiejś przyczyny, według indeterminizmu niektóre wydarzenia nie mają przyczyny. Autor przedstawia problemy związane z definiowaniem pojęcia przyczyny. Przez nie zamiast o przyczynie zaczęto mówić o przewidywalności. Francuski uczony Laplace wysunął wniosek, że gdyby znało się położenie i prędkość wszystkich cząstek, to na podstawie matematyki i fizyki można by przewidzieć przyszłość, jak i wywnioskować co się działo w przeszłości. Jednak fizyka kwantowa pokazuje, że zebranie takich danych jest niemożliwe. Niektórzy wnioskują, że można wysnuć pewne statystyczne prawidłowości ze zdarzeń dużej liczby cząstek. Zatem wszelka prawidłowość w świecie byłaby prawidłowością statystyczną. Jednak nie da się wysnuć takich wniosków, ponieważ w świecie cząstek elementarnych panuje chaos. Ostatnim zagadnieniem jest kwestia wolnej woli oraz czasu. Według determinizmu wolna wola nie istnieje, a przyszłość jest gotowa, ale nie obecna. Indeterminizm uznaje istnienie wolnej woli i nieustającą ewolucję świata.

Kolejnym zagadnieniem jest kwestia celowości świata. Mechanizm zakłada, że świat nie ma żadnego z góry określonego celu, działa tylko według pewnych praw i mechanizmów. Finalizm zakłada celowość istnienia świata. Finalizm antropomorficzny uznaje, że świat został stworzony przez siłę wyższą. Finalizm Arystotelesa uznaje, że celem bytów jest osiągnięcie swojej końcowej postaci(swojej formy). Witaliści zakładają istnieje sił witalnych, które kierują działaniami organizmu. Holizm głosi, że prawa dotyczące działania jednostek nie odnoszą się do działania ich zbiorów, ponieważ zbiory organizmów są według nich "żywymi" organizmami. Ostatnią częścią są zagadnienia wyrastające z religii, które krótko wyjaśniają takie pojęcia, jak nieśmiertelność duszy, bóstwo czy rozważania dotyczące istnienia Boga.

Według mnie dzieło Kazimierza Ajdukiewicza jest doskonałym wyjaśnieniem podstaw związanych z teorią poznania oraz metafizyką, czyli podstawami filozofii. Autor w dwóch częściach przedstawia podstawowe zagadnienia z tych dziedzin. Według mnie książkę powinien przeczytać każdy interesujący się filozofią. Książka została napisana prostym językiem i łatwo się ją czyta....