Czym jest logika? Jak powstała? Jak się zmieniała na przestrzeni dziejów? Na te pytania znajdziecie odpowiedź w nowej książce Wydawnictwa Uniwersytetu Łódzkiego pod tytułem „Logika” autorstwa Grahama Priesta. No cóż, trzeba przyznać, że książka nie jest łatwą lekturą. Dużo w niej zadań, pytań, porównań. Słowem – wszystko wymaga ciągłego skupienia, uwagi, i co dla niektórych najgorsze – myślenia. Oczywiście to żart, niemniej książka jest wymagająca.

Ale przejdźmy do rzeczy. Graham Priest w krótkiej formie kreśli nam nie tylko dzieje tego kierunku nauki, ale również główne założenia. O ile początkowo, logika miała zdecydowanie więcej wspólnego z filozofią, to z biegiem dziejów zaczęła znacząco zbliżać się do matematyki. Za twórcę logiki, mniej więcej w naszym sensie rozumienia, należy uznać Arystotelesa. O początkach tego kierunku pisał: „Co się tyczy tej nauki, żadna jej część nie była dotąd opracowana, bo w ogóle nie było prac wstępnych. Nauka tych, którzy z sofistycznych dyskusji zawód sobie uczynili, była taka, jak ją przedstawił Platon w Gorgiaszu. Kazali swym uczniom uczyć się czegoś na pamięć, czy to w formie mowy, czy w formie pewnych części, które były ujmowane jako pytanie i odpowiedź, i zawsze na tematy, które, ich zdaniem, stawały się przedmiotem dyskusji. Dlatego nauka ich uczniów była krótka i nie opierała się na żadnej teorii. Uczyli nie sztuki, ale wytworów sztuki. [...] W retoryce było od dawna wiele materiału, natomiast w sylogistyce nie było dotąd żadnych prac wstępnych i przez dłuższy czas musieliśmy się poświęcić tym badaniom”[1]. Nawet nie wiecie, jak bardzo zmagam się z myślą rozwinięcia jego poglądów i wywodów dotyczących początku i ewolucji logiki. Niestety zabrakłoby wam czasu na lekturę, ja musiałbym też napisać nową książkę, a nie o to przecież chodzi, by chwalić się swą wiedzą historyczną.. Pomijając ten fakt, muszę zwrócić uwagę, że sam rys historyczny powstawania tej dziedziny nauki w książce został potraktowany bardzo lakonicznie. Tak, zgodzę się. Coś tam można znaleźć, ale jest tego naprawdę mało, a ja jako historyk nie potrafię się z tym do końca pogodzić. Rozumiem, że wynika to ogólnych założeń całej serii „Krótkie wprowadzenie”, ale… Jestem nienasycony ;D

Jak już wyżej pisałem, nad książką trzeba się skupić. Chwila nieuwagi i już coś może nam umknąć. Na szczęście w tekście znajduje się słowniczek, bardzo pomagający przy niektórych zagadnieniach. Jako zaletę można podać fakt, iż znaleźć w niej można wiele fajnych zabaw intelektualnych, mających nam uzmysłowić na czym dokładnie polega logika. Mogłoby się wydawać, że to, co logiczne jest proste. Na szczęście tak łatwo nie ma ;D Czasem trzeba się natrudzić, by coś udowodnić, by sprawdzić, czy w naszym założeniu lub obserwacji jest zawarta konstruktywna prawda. Autor uświadamia nam, że logiką można się bawić, że można nią żartować. I to jest chyba najprzyjemniejsze odkrycie jakiego dokonałem czytając tę pozycję. Nigdy bym nie przypuszczał, że wzory matematyczne mogą sprawiać przyjemność, tym bardziej, że sam mam z nimi ogromne kłopoty. Bardzo podobały mi się zastosowane w książce paradoksy, gry intelektualne tak subtelne, że nie od razu wychwyciłem ich sens. Przyznam, że do niektórych stwierdzeń wracałem po kilka razy, nim dotarł do mnie ich przekaz i znaczenie. To trochę tak, jakbym nagle stał się Indianą Jonesem stojącym na krużganku zaginionej świątyni, chwilę przed wkroczeniem w jej odrzwia. Może porównanie nie jest udane, ale oddaje moje odczucia względem tej książki.

Czy ją polecam? Tak, ale nie wszystkim. Jeśli nie chce ci się myśleć, albo jesteś zrzędą, lepiej jej nie kupuj. Jeśli zaś lubisz szukać, myśleć, bawić się wiedzą, jeśli świat jest dla ciebie przygodą, ta pozycja jest dla ciebie. Jednak nie licz, że będzie łatwo. Prawdę odkrywa się w pocie, ale finał jest naprawdę ekscytujący.


[1] O dowodach sofistycznych 183b-184b, [w:] Arystoteles dzieła wszystkie, tom I, przekład K. Leśniak.

Książka z Klubu Recenzenta serwisu nakanapie.pl.

Czym jest logika? Jak powstała? Jak się zmieniała na przestrzeni dziejów? Na te pytania znajdziecie odpowiedź w nowej książce Wydawnictwa Uniwersytetu Łódzkiego pod tytułem „Logika” autorstwa Grahama Priesta. No cóż, trzeba przyznać, że książka nie jest łatwą lekturą. Dużo w niej zadań, pytań, porównań. Słowem – wszystko wymaga ciągłego skupienia, uwagi, i co dla niektórych...

W rzeczywistości książka nosi tytuł „Logic: A Very Short Introduction”, a więc „bardzo krótkie wprowadzenie”, ale widać polski wydawca uznał taki tytuł za zbyt długi. Jest to jednocześnie tytuł wielotomowej serii, dotyczącej dziesiątków zagadnień naukowych. „Logika” jest trzydziestym drugim tomem z tego cyklu. Za wyjątkowo interesujące, może nawet intrygujące, uważam „Antysemityzm: Bardzo krótkie wprowadzenie”, „Ateizm”, „Umysł”, „Prawa zwierząt”. Według dawnych dobrych i rzetelnych standardów jest to literatura popularno-naukowa; może nawet odrobinę bardziej naukowa niż popularna, ale to zależeć będzie od przygotowania czytelnika w tej konkretnej dziedzinie.
Pamiętam jak przez mgłę „Logikę praktyczną” Ziembińskiego i nie są to wspomnienia zbyt dobre. Dlatego po propozycję Priesta, profesora filozofii w Nowym Jorku, sięgałem z pewnym wahaniem.

Początki logiki sięgają IV w. p.n.e. Starszymi od niej naukami są tylko matematyka i filozofia, z którymi zresztą logika jest mocno związana. „Logika” Grahama Priesta nie jest podręcznikiem do logiki – na 170 stronach nie dałoby się czegoś takiego zrobić. Autor stara się zaprezentować czytelnikowi źródła logiki, tkwiące głęboko w filozofii, a przy okazji przybliżyć nieco laikom logikę formalną.

Książka, nie licząc wstępów, spisu ilustracji, słowniczka, rozwiązania zadań, indeksów itd., składa się z piętnastu rozdziałów zawierających problem filozoficzny albo zagadkę logiczną. Nie zawsze kończą się one jednoznacznym i standardowym rozwiązaniem, bo – jak twierdzi autor: „Moim celem jest zachęcić Cię do zastanowienia się, jak Ty to widzisz”[1].
Rozdziałami, które szczególnie mnie zainteresowały, już podczas przeglądania spisu treści, były: „”Stop! Co idzie?”, „Teoria decyzji: wielkie oczekiwania”, „Konieczność i możliwość: czy to, co będzie, musi być?”, „Może to i prawda, ale nie możesz tego udowodnić”. Z czasem okazało się, że taka powierzchowna ocena potrafi być zwodnicza, ale to – jak sądzę – jest kwestią indywidualnego odbioru.

Bywają w książce rozważania proste i ciekawe, na przykład: „”…jeśli istnieje rzecz, która jest przyczyną wszystkiego, to z pewnością każda rzecz, która istnieje, ma jakąś przyczynę. Ale jeśli każda rzecz ma jakąś przyczynę, to z tego nie wynika, że jedna i ta sama rzecz jest przyczyną wszystkiego. (Porównaj z tym: każdy ma matkę, ale z tego nie wynika, że istnieje ktoś, kto jest matką wszystkich.)”[2]. Pojawiają się w książce stwierdzenia paradoksalne, albo takie sprawiające wrażenie, bo i jak „rozgryźć” zdanie – to zdanie, które właśnie wypowiadam, jest fałszywe – to prawda czy fałsz? A jak to możliwe, że Wstęga Möbiusa ma tylko jedną stronę, nie ma w niej podziału na wnętrze i zewnętrze? Otóż tak samo jest z tym dziwnym zdaniem.

Takie to właśnie, i podobne, rozważania znaleźć można w „Logice” Grahama Priesta. Nie twierdzę, że wszystkie wywody i dowody w niej zawarte w pełni rozumiem, i choć to (bardzo) krótkie wprowadzenie, to niektóre przekraczały moje możliwości intelektualne albo wymagałyby więcej czasu, niż chciałem na nie przeznaczyć. Za najciekawsze, zapewne z powodu odwołania do Sherlocka Holmesa, uznaję treści dotyczące mocy argumentów indukcyjnych, bo może się okazać, że choć przesłanki są prawdziwe – przynajmniej w pewnej sytuacji – wniosek może okazać się fałszywy.

Na pewno nie jest to pozycja dla każdego, ale czasem dobrze jest wiedzieć, że mówiąc „to jest zupełnie nielogiczne” albo „biorąc na logikę”, czy używając podobnych sformułowań, nie robimy z siebie durniów.




---
[1] Graham Priest, „Logika: krótkie wprowadzenie”, przekład Elżbieta Drozdowska, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2023, s. 9.
[2] Tamże, s. 35.






Książka z Klubu Recenzenta serwisu nakanapie.pl.

W rzeczywistości książka nosi tytuł „Logic: A Very Short Introduction”, a więc „bardzo krótkie wprowadzenie”, ale widać polski wydawca uznał taki tytuł za zbyt długi. Jest to jednocześnie tytuł wielotomowej serii, dotyczącej dziesiątków zagadnień naukowych. „Logika” jest trzydziestym drugim tomem z tego cyklu. Za wyjątkowo interesujące, może nawet intrygujące, uważam...