Opowieść o echu czasów minionych, które rezonuje w kolejnych pokoleniach, w wielu historiach, w osobach naznaczonych traumą przymusu. Przerażają okrucieństwo (gwałt i śmierć) oraz ogrom zniszczeń (palone wsie i burzone cerkwie). Przesiedleni w akcji "Wisła" żyli często w potwornej nędzy, więc zaskakująco wielu z nich godziło się z i tak podłym losem, poddawali się niemal bez słowa. Te obrazy rozdzierają serce. Mroczny fragment ukraińskich dziejów na ziemiach polskich, przytoczony przez Smoleńskiego, ukazuje ciemne oblicze tej smutnej i oczywistej prawdy, iż historia ma wiele odcieni i nie da się jej zamknąć w jednym stwierdzeniu. To historia zła sprzed lat i jego pokłosia dzisiaj, w postawach nacjonalistycznych. Autor wykonał wielką pracę, przekopał się przez dokumenty - bardzo wiele z nich cytuje, nie szczędząc, zdaje się, nikogo: obnaża hipokryzję i brutalność komunistów, ale i nie zostawia suchej nitki na upadku morale w szeregach UPA. Książka wiele uświadamia. Pokazuje, jak łatwo wchodzi się w rolę oprawcy; mam tu na myśli wątki poświęcone obozowi w Jaworznie. Odbrązawia pomniki (np. Karola Świerczewskiego). Uzmysławia - zdawałoby się dość oczywistą - prawdę, że masowe i przymusowe przesiedlenie jest zbrodnią przeciw ludzkości! To książka z wielu względów ważna, chociażby patrząc na obecną, nieustannie nabrzmiewającą sytuację, kiedy to do Polski przyjeżdża sporo Ukraińców, a o rasistowskich i ksenofobicznych incydentach słyszy się niemal codziennie. Nie jest to łatwa lektura - nie tylko przez temat, ale i coś w niej zgrzyta stylistycznie, łatwo pogubić się w ideologicznym gąszczu wielokrotnie cytowanych dokumentów, słów. To, co według mnie ważne, to m.in. jedna z konkluzji, iż nie byłoby całej akcji Wisła, gdyby rzeczywiście władzom chodziło tylko o UPA. Rozkazy z resztą wprost mówiły o "ostatecznym rozwiązaniu kwestii ukraińskiej". To mrozi krew w żyłach i pozostawia z poczuciem niesprawiedliwości. Warto przeczytać, chociażby po to, żeby z nieco innej perspektywy spojrzeć na historię.

Opowieść o echu czasów minionych, które rezonuje w kolejnych pokoleniach, w wielu historiach, w osobach naznaczonych traumą przymusu. Przerażają okrucieństwo (gwałt i śmierć) oraz ogrom zniszczeń (palone wsie i burzone cerkwie). Przesiedleni w akcji "Wisła" żyli często w potwornej nędzy, więc zaskakująco wielu z nich godziło się z i tak podłym losem, poddawali się niemal...