Wyobraźcie sobie następującą sytuację. Szykujecie się do wyjścia. Zakładacie kurtkę, ubieracie buty. Na odchodnym informujecie, że nie wiecie o której wrócicie, ale pewnie późno. Widzicie się ze znajomymi, dobrze bawicie. Nie zwracacie uwagi na przesuwające wskazówki zegara. Jest dobrze, przyjemnie, po cóż to zmieniać. Jeszcze o tym nie wiecie, ale rzeczywiście wrócicie późno. O ile w ogóle.

Meksyk zawsze kojarzył mi się z pysznym jedzeniem, familiarnością i niecodziennym świętem zmarłych, które wielce do mnie przemawia. Okazuje się jednak, że kiedy zdrapać tą zewnętrzną powłokę, znajdują się tam rzeczy, o których nie miałem pojęcia. Owszem Juarez i zaginięcia kobiet tkwiły w mojej pamięci i budziły niepokój, ale wygląda na to, że to zaledwie wierzchołek góry lodowej. Drobny przedsmak prawdziwych okropności.

Kto widział „Sicario” w reżyserii Denisa Villeneuve’a, ten może mieć wyobrażenie rzeczywistości, jaką serwuje nam Mastrogiovanni. Świat wypruty z radości, pokryty anonimowymi ciałami. Kartelami narkotykowymi, które z brawurą i bezwzględnością walczą o zysk. W dodatku stróże prawa wcale nie są tu przeciwwagą. Często współpracują z przestępcami. Jedni chętnie, inni żeby zachować swoje życie, gdyż odmowa może być tożsama z śmiertelnymi konsekwencjami.

Jak można się przekonać czytając „Żywi czy martwi?”, ta kinematograficzna rzeczywistość wcale wiele nie odbiega od prawdy. Jednakże bardziej skupia się na zwykłych ludziach, którzy ledwo wiążą koniec z koniec, a przy tym próbują jakoś odciąć się od atmosfery strachu i terroru. Wyjście o pewnej godzinie na ulicę staje się niebezpieczne, ale przecież jakoś trzeba żyć, nie wolno dać się stłamsić. Normalna egzystencja gryzie się tutaj z zdrowym rozsądkiem.

Rząd, kartele i inne służby wpadły na wspaniały pomysł, jak z jednej strony ukazać swoją siłę, a z drugiej poruszać się w swoistej strefie cienia. Zabójstwa robią wrażenie, ale trudno po nich odegnać się od śledztwa. Tymczasem porwania działają idealnie. Z jednej strony wiadomo, że tej osoby nie ma, z drugiej niekoniecznie musi być porwana. Jest zaginiona, tak po prostu. Ilość hipotez jakie można do tego dorobić jest doprawdy niezliczona.

Najgorsze jest to, że wszyscy wiedzą kto za to odpowiada, ale nikt, prócz rodzin, które utraciły swoich bliskich i pojedynczych aktywistów, nie jest zainteresowany przerwaniem tego procederu. Kto za bardzo się wychyli podpisuje na siebie wyrok śmierci. Przy tych setkach czy nawet tysiącach zaginięć, jedna osoba więcej nie będzie miała większego znaczenia. Cytując klasyka – sztuka jest sztuka.

Apogeum tej całej sprawy, jej niewyobrażalnego zasięgu i makabry osiągnięta zostaje w sprawie zaginionych studentów. Kto jeszcze wcześniej miał wątpliwości, ten pozbywa się ich, gdy ujrzy w jaki sposób śledczy próbują zatuszować czy mówiąc wprost kłamać na temat zaginięcia czterdziestu trzech osób. Czterdzieści trzy istnienia, które wyparowały, by potem odnaleźć się w coraz bardziej nieprawdopodobnych hipotezach na konferencjach prasowych.

Właśnie tak wygląda obraz Meksyku opisywany przez Federico Mastrogiovanniego. Pełny dobrych, empatycznych ludzi, stłamszonych przez rząd i władzę. Autor przybliża losy maluczkich, wyławiając ich historie na światło dzienne. Nie sili się na podkręcenie narracji. Zwyczajnie przedstawia fakty, oddaje ofiarom głos. Oszczędnie i rzeczowo snuje balladę straconych. Tych, których nie ma i tych którzy są, ale jakby ich nie było.

Patryk Rzemyszkiewicz