Coraz bardziej, jako czytelniczka, przekonuję się, że nie sztuką jest napisać wielotomowe dzieło, w którym na tle rozbudowanej fabuły przedstawi się wiele wątków społecznych, politycznych i psychologicznych, charakterystycznych dla danego okresu historycznego. Prawdziwe umiejętności pisarza szczególnie widać wtedy, kiedy w niewiele ponad stustronicowej historii autor potrafi w sposób konkretny i zwięzły opisać rzeczywistość oraz omówić istotne dla nas wszystkich zagadnienia. Bardzo dobrym przykładem na potwierdzenie tej tezy jest „Joseph” autorstwa Marie-Hélène Lafon.

Tytułowy bohater tej krótkiej - raptem 120 (!) stron - historii to mężczyzna w podeszłym wieku, który wiedzie spokojne i monotonne życie starego kawalera. Pewnego dnia, pod wpływem impulsu, mężczyzna zaczyna wspominać swoją przeszłość. W ten sposób czytelnik poznaje stosunki Josepha z jego pracodawcami (był zatrudniany do pomocy w prowadzeniu gospodarstw rolnych), relacje, jakie go łączyły z matką i bratem, trudności, jakie go spotykały w walce z nałogiem alkoholowym oraz jego skromne, ale interesujące życie uczuciowe. Pozornie nieciekawy, beztroski i wiodący życie samotnika mężczyzna przedstawia sobą i swoimi doświadczeniami życiowymi obraz człowieka, który doskonale wie, jak trudne i skomplikowane potrafią być relacje międzyludzkie, i jaki ogromny wpływ mają na dalsze losy innych....

Dla mnie „Joseph” nie jest ani powieścią, ani opowiadaniem. Ze względu na liczbę stron oraz zawartą tam fabułę określiłabym pozycję napisaną przez Marie-Hélène Lafon jako esencję: coś, co przedstawia sedno wszystkiego, całości. Jak już wspominało wcześniej wielu zagranicznych recenzentów i krytyków, w tej historii nie ma żadnego zbędnego słowa, niepotrzebnego wątku czy też złej konstrukcji. Podczas lektury „Josepha” można odnieść wrażenie, że fabuła jest perfekcyjnie zaplanowana, a płynne „przeskakiwanie” z jednego wspomnienia w drugie dowodzi talentu oraz umiejętności francuskiej pisarki. Sam tytułowy bohater - zwykły, prosty człowiek, całe życie związany z rolnictwem – budzi skojarzenia z postacią z proustowskiej serii o poszukiwaniu straconego czasu, jednak w przeciwieństwie do Marcela Joseph nie szuka przyczyn swojego aktualnego położenia w przeszłości inie uznaje niektórych momentów w swoim życiu jako niepotrzebne czy zmarnowane. Wszystko jest efektem podjętych świadomie decyzji, które spotkały się z różnymi reakcjami ze strony bliskich i obcych osób. Dzięki temu Marie-Hélène Lafon przedstawia nam z jednej strony człowieka, będącego dla wielu ludzi poczciwym, miejscowym dziwakiem, a z drugiej strony mężczyznę, który ujmuje czytelnika swoją prostotą, zwyczajnością oraz hartem ducha (wystarczy zobaczyć, jaki stosunek wobec niego miała jego rodzina).

Jedynym minusem „Josepha” jest bardzo mała liczba akapitów w tekście, utrudniająca niekiedy lekturę książki. Jednak w ten sposób autorka chciała uwiarygodnić strumień świadomości swojego bohatera oraz przepływ jego myśli opartych na luźnych skojarzeniach. Ten zabieg sprawił, że Marie-Hélène Lafon udało się uczynić wspomnienia Josepha bardziej realistycznymi, zgodnymi z rzeczywistością, niestety kosztem przystępności.

W trakcie lektury „Josepha” zastanawiałam się, czy z tej historii można byłoby „wyciągnąć” jeszcze więcej niż ostateczne 120 stron całości. Teraz jestem przekonana, że siła tej książki tkwi w jej niewielkim rozmiarze. Ta literacka esencja, napisana przez Marie-Hélène Lafon, staje się miniaturą zwyczajności i prostoty głównego bohatera, jak i całej rzeczywistości. A takich pozycji literackich brakuje...

Anna Wolak