9/10
Po bardzo średnich "Zbójcach", rzekomo najważniejszym i najlepszym dziele Schillera, miałem dość niskie mniemanie o reszcie jego twórczości. Postanowiłem jednak sięgnąć w końcu po "Don Karlosa", bo sama historia infanta od dawna mnie fascynowała, tak samo jak XVI-wieczna Hiszpania Habsburgów i cała epoka późnego renesansu, wypełniona tak barwnymi postaciami członków ówczesnych dynastii. Nie dziwię się, że XVIII i XIX-wieczni tragediopisarze czerpali garściami inspirację z tego okresu europejskiej historii.

Okazało się, że w "Don Karlosie" Fryderyk Schiller zawarł naprawdę fantastyczną historię. Cechy dramatu wskazują na faktyczne położenie tej tragedii gdzieś w połowie pomiędzy Shakespeare'em a właściwym romantyzmem. Sam tytułowy infant Hiszpanii jest pod wieloma względami odbiciem Hamleta, ale ma już wyraźne cechy bohatera typowo romantycznego - wrażliwego i nierozważnego indywidualisty, zakochanego ze wzajemnością we własnej macosze, którą w przeszłości mu przyrzeczono. Jest to oczywiście jednym z powodów konfliktu z ojcem, ale sama relacja króla z synem jest o wiele trudniejsza i posiada głębsze podłoże, niż tylko rywalizacja o kobietę. Sam konflikt urasta z czasem do wielkiej sprawy politycznej, a stawką jest wolność narodów, co nadaje całej sytuacji nowe znaczenie. Karlos przez większość dramatu pozostaje bierny, ale historia w pewnym momencie zaczyna się koncentrować na fantastycznej i jeszcze lepszej postaci przyjaciela głównego bohatera. Markiz Posa, którego łatwo porównać do Horacego, również postaci z "Hamleta", prowadzi u Schillera podwójną grę pomiędzy Karlosem a jego ojcem. Intryga markiza jest wprost fenomenalnie poprowadzona, podpierana przez pisane białym wierszem dialogi, dające iście dworski klimat każdej ze scen.

I właśnie największe wrażenie robi właśnie prawdziwie dworska atmosfera tego dramatu. Dwór Filipa II jest przedstawiony z ogromnym realizmem. Jego mieszkańcy żyją w absolutnym braku jakiejkolwiek prywatności, a emocje, nawet pomiędzy najbliższą rodziną, muszą być ukryte za wielkim parawanem dworskiej etykiety. Bo przecież gdy Królowa odsyła na moment dwórki, już wzbudza to podejrzenia u Króla, a gdy Karlos zaczyna szczerze i otwarcie rozmawiać z ojcem, ten czuje się nieswojo z powodu zburzenia tej zasłony. Wszyscy tutaj żywią podejrzenia wobec siebie nawzajem. Najmniejsze odstępstwa od normy już powodują podekscytowanie wśród dworzan, a wytworzone przez to plotki nie tylko rozchodzą się z zatrważającą prędkością, ale często są absurdalnie przekręcane. Nie dziwota, że gdy Królowa słabnie, Król bardziej obawia się plotek, niż tego, że jego żonie stała się krzywda. Wszystko to sprawia, że ta tragedia, choć praktycznie bez rozlewu krwi, jest skąpana w niebywale mrocznej atmosferze. To co jednak obniża ostateczną wartość dramatu to przede wszystkim zbytnie podobieństwo do słynnego "Hamleta". Trafia się także kilka typowych dla dramatów niezręczności fabularnych, jak dziwna śmierć jednego z bohaterów, czy wprowadzony na koniec wątek przebierania się za ducha. Trochę rozczarował mnie sam finał i dramat zdecydowanie powinien się skończyć parę scen wcześniej.

Inspiracja największym dziełem Shakespeare'a jest aż nazbyt oczywista, ale Schillerowi udaje się mimo wszystkich podobieństw opowiedzieć historię całkiem inną. Jest to opowieść o tym, jak złota klatka więzi ludzką emocjonalność, o samotności wśród tłumu, o naturalnej ludzkiej potrzebie otwartego mówienia, co leży nam na sercu. Szczerze uzyskana emocjonalność, duszna atmosfera, dobrze napisane dialogi, niepapierowe postaci i prawdziwy tragizm.

9/10
Po bardzo średnich "Zbójcach", rzekomo najważniejszym i najlepszym dziele Schillera, miałem dość niskie mniemanie o reszcie jego twórczości. Postanowiłem jednak sięgnąć w końcu po "Don Karlosa", bo sama historia infanta od dawna mnie fascynowała, tak samo jak XVI-wieczna Hiszpania Habsburgów i cała epoka późnego renesansu, wypełniona tak barwnymi postaciami członków...

Pomimo faktu, iż utwór w dzisiejszych czasach nie porywa tak, jak zapewne robił to w wieku XVIII, jest on godny polecenia i potrafi wciągnąc. Jestem zadowolony z możliwości umieszczenia go w sekcji pozycji przeczytanych. Dobrze bawiłem się wertując strony owej ksiązki. Lekturę polecam przede wszystkim osobom zaintrygowanym niemiecką literaturą romantyczną.

Pomimo faktu, iż utwór w dzisiejszych czasach nie porywa tak, jak zapewne robił to w wieku XVIII, jest on godny polecenia i potrafi wciągnąc. Jestem zadowolony z możliwości umieszczenia go w sekcji pozycji przeczytanych. Dobrze bawiłem się wertując strony owej ksiązki. Lekturę polecam przede wszystkim osobom zaintrygowanym niemiecką literaturą romantyczną.

Dramat z akcją na dworze Króla Hiszpanii.

Dramat z akcją na dworze Króla Hiszpanii.

Kwintesencja romantycznego dramatu - chciałoby się powiedzieć. Jest tu niemal wszystko: miłość młodych, która wskutek knowań władcy zepchnięta zostaje do występku; zazdrość, zdrada, spiski i intrygi, dworskie układy i konszachty, poświęcenie, wzniosłe ideały, a w tle - wielka polityka, zbuntowany lud, walczący o wyzwolenie spod jarzma tyrana, rebelia. Dziwić może jedynie niewielka ilość trupów: bo choć bohaterowie dość często sięgają po broń, omdlewają i szafują swoim życiem - jedyną śmiertelną ofiarą jest tu - jakże by inaczej - najszlachetniejszy bohater, który poświęcił się dla swojego przyjaciela...

Mimo wszystko dobrze się to czyta. Nie ma tu nadmiernego patosu, choć dysputy bohaterów momentami wydają się trochę przydługie. Bohaterowie są dość ciekawie opracowani, nie są tak bardzo papierowi, tak jednowymiarowi, jak zwykle przy tego rodzaju utworach. Ponadto forma poetyckiej prozy nadaje całemu dramatowi jeszcze większego uroku.

Szkoda tylko, że utwór kończy się tak naprawdę niedopowiedzeniem co do dalszych losów bohaterów: można się jedynie domyślać, że Carlos został zgładzony przez Inkwizycję, Królowa zmarła z rozpaczy, a podły Król mógł tryumfować - mimo straty najbardziej wartościowego ze swoich dworzan, swojego syna, swojej żony... W rękach utalentowanego scenarzysty, na kanwie tego dramatu, mógłby powstać ciekawy romans historyczny...

Kwintesencja romantycznego dramatu - chciałoby się powiedzieć. Jest tu niemal wszystko: miłość młodych, która wskutek knowań władcy zepchnięta zostaje do występku; zazdrość, zdrada, spiski i intrygi, dworskie układy i konszachty, poświęcenie, wzniosłe ideały, a w tle - wielka polityka, zbuntowany lud, walczący o wyzwolenie spod jarzma tyrana, rebelia. Dziwić może jedynie...