Największy wojownik grecki – Achilles – ginie w boju, nie doczekawszy końca wojny trojańskiej. Miano najpotężniejszego przejmuje Ajas (lub Ajaks, w zależności od tłumaczenia). Wsławił się on choćby tym, że wydostał wcześniej ciało Achillesa z rąk Trojan. Jest on jednym z dwóch, którzy roszczą sobie prawo do zbroi Achillesa, ale królowie Agamemnon i Menelaos przyznają ją temu drugiemu, czyli Odyseuszowi. Ajasowi, mówiąc eufemistycznie, nie podoba się ta decyzja. Nie może się z tym pogodzić i, kierowany chęcią zemsty, zamierza dać upust swojej frustracji. Stanie się to początkiem nieszczęsnych następstw.

„Ajas” to najstarszy z siedmiu zachowanych do naszych czasów utworów Sofoklesa. Świadczą o tym, według ustaleń językoznawców, podobieństwa językowe i stylistyczne do dramatów Ajschylosa, który zresztą też podobno napisał swoją trylogię o Ajasie (która się jednak nie zachowała). Sofoklesowska wersja historii o Ajasie stała się tą najpowszechniejszą ze względu na sławę i renomę autora wśród starożytnych.

Tematem głównym jest tu więc gniew tytułowego bohatera, który w swej rozbujałości prowadzi do jak gdyby nieuchronnej katastrofy. Ogromny gniew zdaje się być nieodłącznym atrybutem charakteru największych greckich wojowników, bo przecież mówi się, że fabularną osią nośną „Iliady” Homera jest gniew Achillesa. Tutaj zaś jest to gniew Ajasa. Znajdziemy tu także wątek nieposłuszeństwa wobec bogów (mianowicie Ajasa wobec Ateny) oraz powszechne dla całej tragedii greckiej motywy nieuchronnej klęski (fatum) oraz pychy (hybris). Opowieść ta wprawiana jest w ruch przez archetypy - Ajas jest jakby pierwszym tak wyrazistym bohaterem tragicznym (typ postaci typowej dla twórczości Sofoklesa i spopularyzowanej przez niego),jego żona Tekmesa jest uosobieniem wiernej małżonki (skojarzenia z Penelopą z Odysei nasuwają się same),zaś Odyseusz został tu przedstawiony jako ten rozsądny, zachowawczy i powściągliwy (w kontrze do Ajasa).

Całkiem ciekawe dziełko, dzięki któremu możliwa jest obserwacja rozwoju zarówno samej twórczości Sofoklesa, jak i dramatu greckiego.

Największy wojownik grecki – Achilles – ginie w boju, nie doczekawszy końca wojny trojańskiej. Miano najpotężniejszego przejmuje Ajas (lub Ajaks, w zależności od tłumaczenia). Wsławił się on choćby tym, że wydostał wcześniej ciało Achillesa z rąk Trojan. Jest on jednym z dwóch, którzy roszczą sobie prawo do zbroi Achillesa, ale królowie Agamemnon i Menelaos przyznają ją...

Im bardziej u mężczyzny rozdęty jest abstrakcyjny byt zwany honorem, tym bardziej cierpienie stojącej za nim kobiety staje się realne.
Ajas to obdarzony przez naturę potężną siłą prymityw, który na wieść o sprezentowaniu achillesowej zbroi innemu herosowi, wpada w krwiożerczy szał, po czym przy pomocy sztychu kończy swój żałosny, skupiający się na mordobiciu żywot. Nie obchodzi go los żony-branki, ani syna narażonych na krwawą zemstę (wszak Ajas przed śmiercią dał popalić Argiwom - dowódcom trojańskiej rejzy). Zgon dumnego woja wywołuje lawinę zdarzeń, związanych (a jakże) z urażoną męską dumą wśród: brata, wodza, sojuszników i całej greckiej kompanii skalanej krwią przelaną, gwoli zdobycia błyskotek i niewolnic.

Im bardziej u mężczyzny rozdęty jest abstrakcyjny byt zwany honorem, tym bardziej cierpienie stojącej za nim kobiety staje się realne.
Ajas to obdarzony przez naturę potężną siłą prymityw, który na wieść o sprezentowaniu achillesowej zbroi innemu herosowi, wpada w krwiożerczy szał, po czym przy pomocy sztychu kończy swój żałosny, skupiający się na mordobiciu żywot. Nie...

Jakże wielki jest cień, przez trojańskie mury rzucany! Nieustępliwe i groźne stoją i milczą, tworząc scenę dla kolejnej już tragedii, tym razem przez Sofoklesa spisanej. Grecy, w nieskończoność zdaje się trzymani w pacie - tak jakby oni sami oblegani byli - niczym tonący brzytew się chwytają (Ifigenia),znosić muszą ciężkie próby, w tym, między sobą się spierając.

I tak Ajas (zwany też Ajaksem) syn Telamona, wchodzi w spór z Odyseuszem, spór który przegrywa. Gniew jego, przez bogów zwielokrotniony i rozjuszony, jest powodem niemożliwej do zniesienia hańby. Toteż Ajas staje się pierwszym w europejskiej literaturze (jako rzecze Wikipedia) bohaterem literackim targającym się na własne życie.

Na wielkiej scenie trojańskich murów, główną rolę odgrywa tym razem duma. Najpierw bowiem obrażeni bogowie zsyłają na Ajasa obłęd, potem ten, człek wielkiego honoru nie może unieść skazy na swej dumie, na końcu zaś mamy małą powtórkę z Antygony, gdzie obrażony Agamemnon odmawia czci zmarłemu. Jakby w cieniu Troi nic nie mogło dziać się właściwie. Jakby jej cień wszystko zniekształcał, zanurzając ludzi w gniewie, plącząc ich losy i zsyłając na nich nieszczęścia.
Troja w pewnym sensie trwa od zawsze, stoi nietknięta, choć murów jej szukać tysiącleciami musieliśmy, te, niewidoczne dla oczu, cień na nas rzucały i wciąż rzucają.

Na końcu mały minus - tłumaczenie. Samo w sobie nie jest może minusem, bo Antoni Mierzyński, za nie odpowiedzialny, spisał się dobrze, ale tłumaczenia Jana Kasprowicza, towarzyszące nam na Wolnych Lekturach, są po prostu mistrzowskie - rytmiczne, pełne melodii, tak, że czytanie zamienia się w galopadę! A sami Helleni w swej mowie niesłychanie śpiewni byli, zatem śpiewność im się należy do dziś!
To jednak tylko uwaga techniczna, na obraz i ocenę całości nie wpływająca. Polecam!

Jakże wielki jest cień, przez trojańskie mury rzucany! Nieustępliwe i groźne stoją i milczą, tworząc scenę dla kolejnej już tragedii, tym razem przez Sofoklesa spisanej. Grecy, w nieskończoność zdaje się trzymani w pacie - tak jakby oni sami oblegani byli - niczym tonący brzytew się chwytają (Ifigenia),znosić muszą ciężkie próby, w tym, między sobą się spierając.

I tak...