XIX wiek, południe Włoch. Opi - mała wioska u podnóża gór. Wszechobecna bieda, ciężka praca, monotonne życie w otoczeniu wciąż tych samych twarzy. Co w takim miejscu czeka córkę ubogiego hodowcy owiec? To, co czekało wszystkie kobiety w jej rodzinie - możliwie jak najszybszy ślub z mężczyzną będącym w stanie zapewnić żonie dach nad głową i odrobinę jedzenia. Mężczyzną, który - jeżeli los będzie łaskawy - być może nie okaże się apodyktycznym brutalem czy obojętnym rozrzutnikiem. A potem modlitwy o przetrwanie i przychylność surowych pór roku. „Jeżeli opuścisz Opi, umrzesz pośród obcych” - ostrzegała Irmę matka. Wszystkich bowiem z rodu Vitale, którzy opuścili góry, spotykało rychłe nieszczęście. Co więc zrobić? Zostać w rodzinnej miejscowości, gdzie brak jakichkolwiek perspektyw, ale jest się jednak przy bliskich? Czy też zdobyć się na ten nieprawdopodobnie ryzykowny krok i spróbować poszukać szczęścia gdzie indziej, narażając się na porażkę, zapomnienie i smutny koniec w samotności?

Dwudziestoletnia Irma nie jest typową pięknością. Nie ma lekkich stóp do tańca. Posiada za to wielki talent - przy pomocy igły i nitki potrafi stworzyć prawdziwe dzieła sztuki. A przy tym po prostu kocha szyć i robi to w każdej wolnej chwili. To właśnie szycie dodaje Irmie pewności siebie. I nadziei, że dzięki tej umiejętności będzie potrafiła poradzić sobie z dala od domu, w odległej Ameryce. Postanawia wyruszyć w długą i pełną przeszkód podróż do kraju, który jawi się jako ziemia obiecana. Szybko przekonuje się, jak trudny jest los kobiety zdanej tylko i wyłącznie na siebie. Ale nie poddaje się, wciąż walczy o upragnione, lepsze jutro. Nieustannie doskonali angielski, ćwiczy wzory, zakładki, marszczenia, lamówki... Dzięki ogromnej sile ducha i pomocy życzliwych ludzi z poniżanej dziewczyny zmienia się w świadomą kobietę. Odkrywa w sobie również nowe zdolności, a jej upór sprawia, że wreszcie dostaje wymarzoną pracę. Ale przez cały ten czas ani na chwilę nie zapomina o Opi. Pamięta o tym, skąd pochodzi i - niezależnie od tego, czy dane jej będzie wrócić do domu, czy nie - stara się zachować własną tożsamość. A my ze wszystkich sił pragniemy, żeby się jej udało.

„Debiut poruszający serce” - głosi napis na okładce. Ileż podobnych napisów widziałam, będących najczęściej jedynie wzniosłym hasłem reklamującym marną zawartość. Przygotowałam się na niedociągnięcia i widoczne gołym okiem braki, wynikające z nikłego doświadczenia debiutantki. Po przeczytaniu „Nieznajomej” wszem i wobec przyznaję się do własnych, ignoranckich uprzedzeń, ponieważ ten debiut okazał się jednym z najlepszych, jakie ostatnio czytałam. Pamela Schoenewaldt zadbała o każdy szczegół. Począwszy od stosownego, dopracowanego języka, poprzez ciekawą, wciągającą fabułę, po niesamowity klimat, w którym zatapiamy się bez reszty. Dzięki sugestywnym opisom możemy stanąć koło wiejskiej chałupy i patrzeć w dal - na łąki, pastwiska, pola i góry. Wystarczy zamknąć oczy, a zobaczymy zwinne palce Irmy; wystarczy wytężyć słuch, by usłyszeć szelest materiału. Dzięki doskonałej konstrukcji głównej bohaterki przeżywamy wszystko razem z nią. Wraz z Irmą podejmujemy decyzję o wyjeździe, płyniemy na zatłoczonym pokładzie trzeciej klasy, czujemy się zagubieni w obcym, wrogim świecie. Nie do końca świadoma czyhających na nią niebezpieczeństw, zostaje poddana wielu niełatwym próbom, z których nie zawsze wychodzi bez szwanku. Na własnej skórze przekonuje się, co to jest nieuczciwość i zawiść. Z każdym dniem mądrzejsza i bogatsza w doświadczenia, z większą śmiałością, ale i ostrożnością, zawiera kolejne znajomości. Uczy się skomplikowanej złożoności związków międzyludzkich oraz bezlitosnych reguł, jakimi rządzi się świat.

Autorka nie boi się tematów trudnych i kontrowersyjnych. Wiele uwagi poświęca problemom, z jakimi w XIX wieku borykały się kobiety. Wciąż dość niska pozycja społeczna, ograniczenia w dostępie do wykształcenia i pracy, zależność od łaski i niełaski małżonka. Z drugiej strony kwestie aborcji czy gwałtu, także dziś często uznawane za tabu. Jednak szczególne, główne miejsce zajmują w powieści losy imigrantów. Włosi, Grecy, Bułgarzy, Serbowie, Niemcy, Norwegowie czy Polacy - harujący często ponad siły, wyzyskiwani, zmuszeni zweryfikować swoje marzenia o krainie mlekiem i miodem płynącej. I dziś przecież tak wielu ludzi opuszcza swoje domy, by osiedlić się na obczyźnie. Czasem jest to ich swobodny wybór, a czasem smutna konieczność. Poruszenie tych kwestii wzbudza w czytelniku emocje, a ponadto sprawia, że dzieło ma uniwersalny charakter.

Przemyślana, bogata w zaskakujące wydarzenia fabuła oraz cała gama barwnych postaci - oto, co składa się na tę powieść. Pamela Schoenewaldt przez kilka lat mieszkała w małym miasteczku pod Neapolem. Odwiedzała okoliczne wioski (w tym Opi), obserwując codzienne życie ich mieszkańców. Zainteresowana emigracją na Zachód, studiowała jej przyczyny i przebieg. Z czasem te rozważania skupiły się na jednej wyimaginowanej postaci, która wkrótce stała się Irmą, a opowiadanie o jej przygodach przerodziło się w „Nieznajomą” - piękną, pełną pasji, dodającą otuchy historię o wielkiej odwadze. O tym, że z każdej porażki można czerpać siłę.

Marta Gęsigóra