„Jak organizm w stadium embrionalnym wydaje się przemierzać w ciągu tygodni zaledwie lub miesięcy całe wieki rozwoju ewolucyjnego, od komórki do ostatecznej złożonej postaci, tak każdy badacz w ciągu swego życia powtarza historię nauki i stopniowo gubi się w jej sadzie.”

„Spoglądałem ze zgrozą zarówno wstecz jak naprzód – w nadchodzące lata, na horyzont, który zmieniał się i zwężał do zupełnie maleńkiego skrawa sadu. A ja tak pragnąłem całego sadu, albo choć takiego obszaru, który zdołałbym przebiec w ciągu mego życia.”

„Specjalizacja wiąże bardzo mocno i człowiek obawia się wychylić poza jej granice. Zanika zdolność uczestniczenia w życiu poza zakresem własnej specjalności.”

„Nauka z lotu ptaka” Isaaca Asimova to opowieść o aktualnym stanie wiedzy z lat pięćdziesiątych XX wieku. Pełna wnikliwych aforyzmów gawęda znanego i lubianego twórcy książek fantastycznonaukowych oraz jednocześnie profesora biochemii będącego sprawcą wielu rozpraw popularnonaukowych, stanowi charakterystyczną lekcję historii nauki – wciągającą, skłaniającą do zastanowienia się, a do tego napisaną lekkim piórem. Pomimo, iż w wielu kwestiach nauka zdecydowanie poszła naprzód (przez co niektóre dywagacje przedstawione w treści mogą wywołać lekki uśmiech na twarzy) to nie umniejsza to w żadnym wypadku opisowi stworzonemu przez Asimova, w którym pragnął spojrzeć na naukę z szerszej perspektywy.

Mamy zatem podział książki na cztery części, tj. biologię, chemię, fizykę i astronomię. Wszystkie zostały rozbite na kilka luźno powiązanych ze sobą podrozdziałów. Trudno mówić o czymś na wzór głównego wątku, gdyż każdy rozdział stanowi osobny esej o jakimś fragmencie danej dziedziny. Tym niemniej, nie można oprzeć się wrażeniu, iż wszystko splata się niejako w całość, jak gdyby właśnie tytułowym spojrzeniem „z lotu ptaka”.

Autor od pierwszej do ostatniej strony prowadzi klarowny naukowy wywód. Doprawia go ponadto własnymi interesującymi konkluzjami, np.

„Woda jest zdumiewającą substancją, mającą cały zespół niezwykłych właściwości idealnych, dla znanego nam życia. Jest tak świetnie przystosowana do potrzeb życia, że niektórzy ludzie dopatrywali się w naturze wody niewątpliwych znaków Boskiej Opatrzności. Jest to jednak argument fałszywy, ponieważ życie dostosowało się do środowiska wodnego, w którym powstało. To życie nagina się do praw wody, a nie odwrotnie.”

lub nieco uszczypliwymi, acz trafnymi komentarzami:

„Największymi wśród subkomórek są pałeczki (Ricketsiae),nazwane tak od nazwiska amerykańskiego patologa Howarda Taylora Ricketssa, który w roku 1909 wykrył, że owady przenoszą gorączkę plamistą Gór Skalistych, chorobę wywoływaną przez subkomórki. Sam umarł w następnym roku na tyfus plamisty, zaraziwszy się w czasie badań nad tą chorobą, również przenoszoną przez owady. Miał trzydzieści dziewięć lat w dniu śmierci; nagrodą za poświęcenie życia dla dobra ludzkości, jest, jak łatwo się domyślić, zapomnienie.”

Na przestrzeni całej lektury znajduje się dużo więcej takich błyskotliwych spostrzeżeń, a także omówienia szeregu zagadnień z fizyki klasycznej, mikroświata, biologii, chemii oraz astronomii. Ponadto, jak przystało na mistrza pióra literatury fantastycznonaukowej, na kartach książki nie zabrakło też snucia przemyśleń wybiegających w przyszłość – choć trzeba uczciwie przyznać, że po ponad 60 latach od wydania książki przyszłość negatywnie zweryfikowała część przytaczanych przez Asimova hipotez.

Oceniam „Naukę z lotu ptaka” na 8/10. Nie polecam tej lektury każdemu, głównie dlatego, iż bez wcześniejszego zapoznania się z bardziej aktualnymi wiadomościami z biologii lub fizyki można zostać zwyczajnie wprowadzonym w błąd. Zachęcam zaś do przeczytania książki wszystkich, którzy chcieliby zobaczyć jak wygląda solidna, intrygująca i pozbawiona zbędnych didaskaliów, literatura popularnonaukowa.

„Jak organizm w stadium embrionalnym wydaje się przemierzać w ciągu tygodni zaledwie lub miesięcy całe wieki rozwoju ewolucyjnego, od komórki do ostatecznej złożonej postaci, tak każdy badacz w ciągu swego życia powtarza historię nauki i stopniowo gubi się w jej sadzie.”

„Spoglądałem ze zgrozą zarówno wstecz jak naprzód – w nadchodzące lata, na horyzont, który zmieniał się...