Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Zygmunt III nie ma jakoś najlepszej prasy w polskiej historiografii, choć od jakiegoś już czasu badacze starają się zrehabilitować jego postać. W takiej perspektywie można rozpatrywać biografię tego władcy pióra H. Wisnera, książkę R. Skowrona "Olivares, Wazowie i Bałtyk", wreszcie zaś tę monografię, której autorem jest P. P. Szpaczyński. Skupia się on na polityce Zygmunta III wobec Szwecji oraz Moskwy i rozpatruje ją jako element mocarstwowych działań tego monarchy. Przede wszystkim Autor ukazuje pierwszego z Wazów na polskim tronie jako władcę rozsądnego i konsekwentnie realizującego swoje zamysły. Koryguje też dawniejsze opinie historyków polskich i obcych, którzy oskarżali Zygmunta III o nadmierne uleganie Habsburgom (do gotowości oddania im korony polskiej włącznie) i jezuitom, nierozsądek polityczny (tu zwłaszcza sprawa inkorporacji Estonii) oraz dążenia absolutystyczne. Można by wręcz powiedzieć, że o ile dawniej króla o wszystko obwiniano, to Szpaczyński rozgrzesza go ze wszystkich posunięć i akcentuje jego dobre przygotowanie do rządzenia Rzecząpospolitą oraz gotowość do współpracy z narodem szlacheckim. Sporo gorzkich uwag Autor rzuca właśnie pod adresem szlachty i jej przywódców, szczególnie Jana Zamoyskiego. Czarnym charakterem jest też dlań stryj Zygmunta, książę Karol Sudermański. Czytelnik może w kilku miejscach westchnąć, gdy zastanawia się, co by było, gdyby sejm wykazał więcej zrozumienia dla spraw państwa, które wymagały wzmocnienia władzy centralnej dla ochrony granic. Merytorycznie książka stoi na bardzo wysokim poziomie i oparta jest o niezwykle obszerną kwerendę bibliograficzną. Dla mnie jest to jedna z lepszych i ciekawszych prac o dziejach I RP. Tomasz Babnis