Rosyjski pisarz żydowskiego pochodzenia, prozaik specjalizujący się w opowiadaniach i nowelach, także o charakterze autobiograficznym (Historia mojego gołębnika),dramaturg i dziennikarz. Isaak Babel (według zapisu Rabinatu Odeskiego nazywał się Isaak Manjewicz Bobel) pochodził z zamożnej, kupieckiej rodziny żydowskiej, mieszkającej w Odessie, przy ulicy Riszeliewskiej 17. Był synem Mania Ickowicza Bobla i Fejgi Bobel. Miał siostrę Mere (na emigracji nazywała się Marie Szaposznikow). Babel spędził większość dzieciństwa w Mikołajowie, 90 km od Odessy.
Uczył się w prywatnym Instytucie Mikołaja I (1905-11). Znał biegle jidysz, rosyjski i francuski, w którym jako piętnastolatek pisał swoje pierwsze utwory, naśladując styl Guy de Maupassanta. Babel uczył się gry na skrzypcach oraz Talmudu. Po bezskutecznych próbach rozpoczęcia studiów na Uniwersytecie Odeskim, rozpoczął naukę w Kijowskim Instytucie Finansów, gdzie poznał swoją przyszłą żonę Eugenię Gronfejn. Po skończeniu studiów w 1915, w związku z działaniami wojennymi, został ewakuowany do Saratowa. Następnie dotarł do Petersburga, gdzie rok później, dzięki protekcji Maksima Gorkiego, zadebiutował na łamach czasopisma „Letopiś”.
Brał udział w rosyjskiej wojnie domowej po stronie komunistów, służąc w Czeka. Pracował w Odeskim Regionalnym Komitecie Bolszewickim (Gubkom),w Ludowym Komisariacie Oświaty (Narkompros),w drukarni oraz jako korespondent w Petersburgu i Tbilisi. Jako oficer polityczny i redaktor przyfrontowej gazety uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej, w szeregach 1 Armii Konnej Siemiona Budionnego.
Po wojnie wrócił do Odessy i pracował nad Opowiadaniami odeskimi (pełne wydanie w 1931) – wspomnieniami z dzieciństwa, obrazie obyczajów rodzinnego miasta, poświęconym na wpół legendarnym żydowskim bandytom z osławionej dzielnicy Mołdawanka. nieopodal której urodził się i spędził część dzieciństwa. W 1919 ożenił się w Odessie z Jewgieniją Gronfejn.
Od 1923 mieszkał w Moskwie i przyjaźnił się z Ilją Erenburgiem. Żona Babla w 1925 wraz z córką Natalią wyemigrowały do Paryża, a rok później matka Babla i jego siostra przeniosły się do Brukseli.
W 1924 Babel opublikował kilka opowiadań z późniejszych cyklów Armia konna oraz Opowiadania odeskie w piśmie Majakowskiego „LEF”. W pierwszym zbiorze Babel opisał swoje doświadczenia z wojny polsko-bolszewickiej, ukazując okrucieństwo Armii Czerwonej. Pełne wydanie Armii konnej w 1926 napotkało na protesty Budionnego, który nazwał twórcę degeneratem od literatury. Pisarzowi pomógł Maksym Gorki, którego Babel był protegowanym. Dzięki temu książka nie została zakazana przez cenzurę i przetłumaczono ją na języki obce.
Kiedy rozpoczęły się stalinowskie prześladowania, Babel pomimo sukcesów z początku lat 30., przestał publikować i zaczął pisać „do szuflady”. W kolejnych latach pracował jako reporter na Ukrainie i Kaukazie.
W latach 1928-1935 odwiedzał kilkakrotnie rodzinę we Francji i w Belgii. W 1935 wygłosił przemówienie na Międzynarodowym Kongresie Pisarzy w Obronie Kultury w Paryżu. Po powrocie do kraju współpracował z Siergiejem Eisensteinem przy filmie Łąki Bieżyńskie. Ostatnie lata życia spędził w Moskwie, mieszkając z Antoniną Pirożkową, z którą miał córkę.
Podczas "Wielkiego Terroru" 16 maja 1939 został aresztowany przez NKWD. W czasie przeszukania mieszkania Babla NKWD skonfiskowało wiele rękopisów, które bezpowrotnie zaginęły. Przebywał w więzieniu na Łubiance i przez pewien czas w więzieniu Suchanowka. Oskarżono go o działalność trockistowską, szpiegostwo na rzecz Francji i Austrii, a także o członkostwo w organizacji terrorystycznej. 26 stycznia 1940 został skazany przez Kolegium Wojskowe Sądu Najwyższego ZSRR na karę śmierci z zarzutu o szpiegostwo i udział w kontrrewolucyjnej organizacji terrorystycznej. Wyrok wykonano następnego dnia. Zabicie go przypisuje się Błochinowi, jednemu z głównych wykonawców zbrodni katyńskiej. Ciało skremowano w krematorium na Cmentarzu Dońskim, prochy pochowano anonimowo.
Zrehabilitowany 18 grudnia 1954 postanowieniem Kolegium Wojskowego SN ZSRR. Po 1956 jego utwory oficjalnie powróciły do kanonu literatury rosyjskiej i nadal są wznawiane.
Rzeczywistym powodem zabicia Babla były jego zażyłe stosunki z Jewgieniją Gładun-Chajutiną, w tym czasie żoną Nikołaja Jeżowa, ludowego komisarza spraw wewnętrznych (NKWD). Jewgienija miała ambicje mecenasowskie i prowadziła salon literacki. Jego uczestnicy zostawali najczęściej jej kochankami, m.in. Michaił Kolcow (zginął w 1940),Michaił Szołochow i właśnie Babel. Dało mu to ochronę w czasie Wielkiej Czystki, ale jej zakończenie i związaną z nim likwidację Jeżowa przypłacił życiem.
Książka napisana przez czekistę Izaaka Babla o żydowskim półświatku Mołdawianki, czyli przedmieść Odessy na początku XX wieku.
Głównym bohaterem jest szemrany król dzielnicy, Benia Krzyk, który odznacza się charyzmą, sprytem, siłą i specyficznie rozumianym honorem.
Wokół tej postaci koncentruje się większość motywów i wątków: lokalne porachunki, sprawy matrymonialne, codzienne życie ulicy. Los wszelkiej maści łotrzyków, hochsztaplerów, bajzelmam, furmanów, drobnych kupców i przedstawicieli prostego żydowskiego ludu przedstawiony jest barwnym, często gwarowym językiem.
Konkluzja: "Życie to śmieć, świat to burdel, ludzie to aferzyści" dobrze oddaje przesłanie zebranych w tomie opowiadań. Jeśli mam być szczery, zupełnie nie przypadły mi one do gustu. Wbrew pozytywnym opiniom i recenzjom nie wydały mi się ani ciekawe, ani urokliwe.
Isaak Emmanuiłowicz Babel urodził się pod koniec XIX wieku w Odessie. Pochodził z zamożnej rosyjskiej rodziny kupieckiej i już jako piętnastolatek zaczął pisać pierwsze opowiadania. W rosyjskiej wojnie domowej walczył po stronie komunistów, później służył w Czeka i jako oficer polityczny uczestniczył w konflikcie polsko-rosyjskim, tym rozsławionym Cudem nad Wisłą. Debiutował w czasopiśmie Letopiś, do którego dostał się dzięki znajomości z Maksymem Gorkim. W latach dwudziestych zaczął publikować pierwsze teksty wydane później w zbiorze Armia konna i inne utwory.
Jaka znowu armia konna? Ano 1 Armia Konna Siemiona Budionnego, która w czasie wojny polsko-rosyjskiej walczyła na Ukrainie i została zatrzymana dopiero pod Zamościem. Babel towarzyszył jej, niechętnie biorąc udział w bitwach. W otwierającym tom dzienniku zapisał swoje spostrzeżenia z tej kampanii, niemalże dzień po dniu, miesiąc po miesiącu. Innymi słowy, ukazał „znany nam” konflikt z innej perspektywy. I wcale nie oznacza to, że wszystko starannie wygładził, a gwałty, morderstwa i rabunki ukrywał. Wręcz przeciwnie, był nimi zniesmaczony, ale też tłumaczył, dlaczego żołnierze są tacy, jacy są.
Co ciekawe, Babel w dążeniu do prawdy nie ograniczał się do opisywania swoich ludzi. Pokazywał okrucieństwo Rosjan, ale też wymieniał zbrodnie popełniane przez Polaków, którzy nie byli wiele lepsi (a może nawet gorsi). Pozostałe utwory mają charakter anegdotyczny. To z reguły opowiadania opisujące konkretne wydarzenia i postacie, czasami dramatyczne, innym razem komiczne epizody wojenne. Ich bohaterami nie byli wysoko postawieni dowódcy, a szeregowi żołnierze, czasami nawet stangreci. Jak myśleli? Jak działali? I jak radzili sobie mieszkańcy mijanych wiosek, co działo się z Żydami? Armia Konna i inne utwory otwiera też oczy na przyczyny rzezi wołyńskiej. Przede wszystkim zaś uświadamia, że wojna to zło.
Po premierze tomu Armia konna i inne utwory Babel został uznany za zdrajcę, człowieka, który szkaluje niezwyciężoną Armię Czerwoną. Przez całe lata żył z tym piętnem, aż w końcu w 1939 roku – w ramach czystek – został aresztowany, osądzony i skazany na śmierć za to, co między innymi w tym tomie opublikował. Niektórzy twierdzą, że zginął przede wszystkim przez bliską znajomość z Jewgieniją Gładun-Chajutiną, wówczas żoną Jeżowa, ludowego komisarza NKWD. Być może tak było, ale to właśnie fragmenty Armii konnej czytano na jego procesie.
Więcej recenzji:
https://zdalaodpolityki.pl/category/ksiazka/