Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Wbrew współczesnym modom nie pałam szczególną miłością do PRL-u (a mam tyle lat, że trochę z tamtych czasów pamiętam). Uczciwie przyznaję jednak, że były wtedy pewne sfery ludzkiej aktywności, które prezentowały się nieco lepiej niż dziś. Mam tu na myśli chociażby literaturę dla młodzieży, a jednym z ciekawszych jej przykładów jest powieść “Smolarnia nad Bobrową Wodą” Stanisława Czernika. Akcja książki rozgrywa się w czasach Władysława Hermana i dotyczy Mieszka Bolesławowica. Obok bohaterów historycznych mamy kilka innych postaci, nakreślonych dość grubą kreską. To zresztą największy mankament tej powieści - odbiorca wymusza siłą rzeczy pewne uproszczenia, stąd bohaterowie schodzą na plan dalszy, a całość nabiera dydaktycznego charakteru. Największym atutem Czernika był język i widać to również w przypadku “Smolarni…”. Mamy tu gwarę udającą polszczyznę XI wieku, ale również cały szereg bardzo ciekawych zabiegów językowych. Dla przykładu: jak można nazwać przemoczonego człowieka? A co powiedziecie na przymiotnik “skisły”? Powiem szczerze - czyta się to świetnie. Co ciekawe kilka razy przewija się również znany czasownik “wychędożyć”, ale w pierwotnym znaczeniu (czyli jako derywat słowa “chędogo” tj. “czysto”, “schludnie”). Co ciekawe Czernik wydał swoją powieść w latach 60. (tzw. “ciężki Gomułka”),ale wiadomej ideologii nie ma tutaj prawie w ogóle. Jednym z protagonistów jest bowiem ksiądz, a główną bohaterką gorliwa chrześcijanka. Nie wiem jak autorowi udało się przekonać do tego cenzurę (a wiem, że miewał z nią problemy),ale być może umieszczanie akcji na wsi pozwalało na przemycanie pewnych wątków. Mógłbym ponarzekać na pewne ahistoryzmy (np. pojawienie się Galla Anonima),ale wynikają one raczej ze stanu ówczesnej wiedzy (Czernik prace nad książką rozpoczął jeszcze przed wojną) niż z błędów autora. Reasumując, to przyjemna powiastka dla młodzieży, napisana jednak w tak interesujący sposób, że zasługuje na chociaż trochę uwagi.