Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Spopularyzowana na zachodzie „Historia społeczna Trzeciej Rzeszy” jest dość sporym objętościowo opracowaniem, które w przekrojowy sposób analizuje poszczególne dziedziny życia nazistowskich Niemiec. Znaczna część rozważań autora wyrasta z gospodarczego podłoża, co, jak przypuszczam, podkreślać miało ekspansywność działań Trzeciej Rzeszy, nastawionej na ekonomiczne przewyższenie innych światowych mocarstw w stosunkowo krótkim czasie od chwili objęcia władzy przez Adolfa Hitlera. Richard Grunberger przedstawia niemieckie społeczeństwo jako adresatów, a zarazem króliki doświadczalne szeroko zakreślonych planów politycznych totalitarnego reżimu, których powodzeniu sprzyjały targające zbiorowością mieszane uczucia powojenne, w czym autor słusznie upatruje jednej z głównych przyczyn narodzin hitleryzmu. „Historię społeczną Trzeciej Rzeszy” trudno ocenić jako literaturę faktu, albowiem w ogólnym rozrachunku bardziej przypomina przemyślaną publikację naukową o sprawozdawczym charakterze. Na szczególną pochwałę zasługuje pokaźny dorobek materiałów źródłowych oraz trafność spostrzeżeń autora, co stanowi o jego skrupulatności przy doborze i prezentacji obranego tematu. Jakkolwiek Richard Grunberger sprawnie ujmuje fenomen zmian życia społecznego nazistowskich Niemiec, naświetla mechanizm łatania dziur niedorzeczności za pomocą propagandy, tak nie sposób oprzeć się wrażeniu niewyczerpania przedstawionego w książce tematu. Z drugiej strony „konia z rzędem temu”, kto kiedykolwiek stworzył pozycję ujmującą całość historii Trzeciej Rzeszy bez jakichkolwiek niedomówień, a co wydaje się trudnym zadaniem, o ile w ogóle możliwym do zrealizowania. Pozycję ze zdjęcia cechuje spory próg wejścia, gdyż zawarte w niej informacje, często mocno rozgrzebane i pozbawione dodatkowego wstępu, przeznaczono dla odbiorców dobrze zorientowanych w tematyce nazistowskich Niemiec. Powyższe może być przeszkodą w płynnym pochłanianiu tekstu przez początkującego czytelnika, choć niewykluczone, że „Historia społeczna Trzeciej Rzeszy” stanie się zachętą do poszerzania wiedzy, w czym upatruję największej zalety książki Richarda Grunbergera. Nie zgodzę się ze stwierdzeniem polskiego wydawcy, zgodnie z którym lektura tej pozycji uświadamia, jak niewiele trzeba, żeby naród ogarnęło zbiorowe szaleństwo. Nie odnalazłem w niej przyczyn niemieckiego wariactwa, lecz jego destrukcyjne skutki w samym centrum nazistowskiego cyklonu, co w niedługim czasie odczuła również cała Europa.