Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Książka Asbridge'a bardzo mnie zawiodła. Tytuł jej zapowiadałby jakąś odmienność ujęcia znanego i wielokrotnie omawianego tematu pierwszej krucjaty, tymczasem żadnego nowatorstwa nie mogę się w niej dopatrzeć. Co prawda wydarzenia polityczne zostały ukazane klarownie i interesująco (dotyczy to zwłaszcza sporów pomiędzy przywódcami wyprawy),ale już ogólne podejście do omawianych wydarzeń od strony – by tak rzec – ideowej, jest najsłabszym punktem książki. Autor zdaje się (choć może robi to tylko po to, by przykuć uwagę słabo znającego się na rzeczy czytelnika?) spoglądać na epokę średniowieczną anachronicznie zakładając, że jeśli coś nie odpowiada współczesnemu oglądowi ludzi współczesnego liberalnego Zachodu, to jest to złe i zasługuje na potępienie. Cała monografia pełna jest tego typu uwag. Dochodzi do tego kwestia źródeł, które z rzadka są tylko poddawane jakiejkolwiek krytyce. Asbridge pomija całkowicie silną zależność literatury średniowiecznej od różnych toposów, wiele wzmianek źródłowych kwituje uwagą „wyssane z palca” bądź „nieprawdziwe”, gdy należałoby raczej przyjrzeć się im z perspektywy stylu ówczesnych dzieł literackich. Dotyczy to np. ilości ofiar w zdobytych przez krzyżowców miastach. Cywilizacja średniowiecznej Europy (tak samo zresztą, jak wszystkie ją poprzedzające) podkreślała charakter zwycięstwa poprzez podanie wielkiej liczby ofiar śmiertelnych wśród pokonanych. Et caedes magna fuit, jakby to ujął Cezar. Rzeki krwi i stosy trupów – to również topika. O ile jeszcze laicy mogą brać na poważnie takie passusy źródłowe, to już historyk powinien je należycie zinterpretować, tymczasem Asbridge wcale tego nie czyni akcentując okrucieństwo krzyżowców względem mieszkańców zdobytych miast. Efekty tego są takie, że chrześcijańscy mieszkańcy Antiochii (właśnie wymordowani przez krzyżowców w noc zdobycia miasta) masowo cieszą się z odnalezienia przez Piotra Bartłomieja świętej włóczni. Cóż... sapienti sat. Osobiście zawiodłem się na tej publikacji, a osobom zainteresowanym krucjatami polecałbym raczej inne opracowania, że wymienię (z nowszych) Heersa, Maddena, czy Rileya-Smitha. Tomasz Babnis