Jesteśmy społecznością, która kocha książki

„Każda księgarnia jest streszczeniem świata.” Jorge Carrion Hiszpański pisarz Jorge Carrion wybrał się w niezwykłą podróż po swych ukochanych miejscach – księgarniach. Od Europy i USA, przez Australię, aż po Amerykę Południową i Afrykę poszukiwał tych niepowtarzalnych, posiadających wyjątkową atmosferę lub wystrój, ale tropił także ślady tych legendarnych, które przetrwały we wspomnieniach. Swoje spostrzeżenia i uwagi zawarł w piętnastu esejach, składających się na niniejszą książkę. Księgarnie różnią się od bibliotek, gdyż siłą rzeczy muszą być nastawione na teraźniejszość i na zmianę. Biblioteki zapewniają ciągłość i podtrzymują tradycję, ale to księgarnie, skoncentrowane na nabywaniu i puszczaniu w obieg, pełnią kluczową rolę w tworzeniu kanonu kulturowego. Istotną ich cechą jest również różnorodność asortymentu, który musi uwzględniać wszelkie teksty i gusta czytelnicze. Na księgarskich półkach sąsiadują ze sobą poematy i poradniki, Platon ma za towarzyszkę Grocholę, a biografie celebrytów moszczą się na regale z biografiami artystów, pisarzy i naukowców. Nie jest to jednak żelazna reguła. W swoich wędrówkach Jorge Carrion natknął się na księgarnie, specjalizujące się w podróżach, gdzie nawet powieści i tomiki poetyckie ułożone są według krajów i kontynentów. W miejscach takich jak Ulyssus w Gironie czy Stanfords w Wielkiej Brytanii niepodzielnie rządzi kartografia. Niezaprzeczalnym atutem księgarni jest jej nieprzerwana, udokumentowana działalność. Księgarnia nie tylko powinna być wiekowa, musi również sprawiać takie wrażenie. Początki krakowskiej księgarni Matras sięgają XVII wieku, kiedy handlarz ksiąg Franz Jacob Mertzenich otworzył w tym samym miejscu książnicę, jednak brak na to wiarygodnych dokumentów. Najstarsza w Londynie jest Hatchards, działająca od 1797 roku w arystokratycznym gmachu przy Piccadilly 187. W Księgarnianej Księdze Rekordów Guinnessa tytuł najstarszej książnicy świata przypada w udziale Livraria Bertrand, działającej nieprzerwanie od 1732 roku. Księgarnie przygarniały wspólnotę czytelników, pełniły funkcję miejsca spotkań, odnawiały w swoim otoczeniu tkankę społeczną i ekonomiczną, dawały impuls zmianom, przekształcały się w punkty politycznego oporu, brały udział w projektach społecznych, wyciągały pomocną dłoń, by budować więzi międzyludzkie. Jorge Carrion przytacza nazwiska sławnych pisarzy, którzy wiele zawdzięczają księgarniom: Goethe, Diderot, Hemingway, Joyce, Borges, Cortazar, Rushdie… . Współcześnie coraz częściej księgarnie stają się atrakcjami turystycznymi, jak choćby Powell‘s w Portlandzie, prawdopodobnie największa książnica na świecie. Prawdziwym gabinetem osobliwości jest paryska Alain Brieux, która gromadzi w jednym miejscu książki oraz stare sztychy z czaszkami i dziewiętnastowiecznymi narzędziami chirurgicznymi. Wenecka Acqua Alta, z ogromną gondolą pośrodku i zapleczem zalewanym przez wodę kilka razy do roku, stała się jedną z najbardziej fotogenicznych księgarń świata. Znakiem naszych czasów jest zagospodarowywanie ogromnych powierzchni: The Last Bookstore w Los Angeles zajmuje dawną siedzibę banku, lizbońska księgarnia Ler Devagar mieści się w magazynie przemysłowym. „Przekształcenie hoteli, dworców, kin, kościołów, pałaców, banków, drukarń, galerii sztuki lub muzeów w księgarnie jest zatem charakterystyczną tendencją ostatnich dekad ubiegłego wieku, która przybrała na sile w wieku XXI. (…) Grafika Google i inne wyszukiwarki wypełnione są zdjęciami najpiękniejszych, najbardziej interesujących i spektakularnych księgarń na świecie. (…) Zdjęcie kościoła, dworca kolejowego, teatru przemienionego w księgarnię – w nowej wizji turystyki taki obraz znaczy więcej niż sto tysięcy mieszczących się tam tomów i ich dziesięć miliardów słów.” Zdaniem Jorge Carriona, wszystkie księgarnie znajdują się obecnie pomiędzy dwoma światami: lokalnym i tym narzuconym przez USA, światem tradycyjnego handlu w bliskim sąsiedztwie i zdominowanym przez wielkie centra (sieci) fizycznym i wirtualnym. „Małe, często ulotne księgarnie krzewią literaturę pozostającą na marginesie mainstreamu, za to księgarnie chełpiące się swoją wielkością przypominają nam, że branża wydawnicza nie opiera się na tytułach niszowych i wybitnych, ale na produkcji masowej, analogicznej do przemysłu spożywczego.” Każdej osobie, która tak jak ja nie potrafi przejść obojętnie obok księgarni, książka Jorge Carriona przypadnie do gustu. Prezentuje ona najciekawsze księgarnie świata, sylwetki charyzmatycznych księgarzy, ukazuje rolę książnic w zbiorowej wyobraźni, przedstawia ich historię, a także odnosi się do ewolucji czytania i przyszłości księgarń w cyfrowym świecie. To tematy bardzo bliskie wszystkim miłośnikom książek.