Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Kiedy umierał Miłosz i pojawiło się pytanie o miejsce jego pochówku rozgorzała w Polce ogólnonarodowa dyskusja o ocenę dokonań człowieka, który choć sam już nie mógł się bronić pozostawił po sobie olbrzymią spuściznę, która była owocem jego długiego i barwnego życia, a która po śmierci została poddane surowej ocenie i szczegółowej analizie. Głos zabierali zarówno ci, którzy w imię zwykłej zazdrości podważali jego talent i zdolności, bez poczucia skrepowania i wstydu nazywając jego poezje lichą i marną. Od sądów nie stronili ci, korzy, wprawdzie nie kwestionowali osiągnięć, ale podważali jego umiłowanie ojczyzny i patriotyzm, przywołując częstokroć wyrwane z kontekstu zdania i myśli, które miały potwierdzić ich tezę. Raziły ich zwłaszcza sformułowania ostre i kąśliwe, takie które podważały przyjęty aksjomat, że ojczyzna ma być na piedestale i czołobitnie się przed nią korzyć trzeba. A przecież Miłosz nigdy pokornym nie był, co nie niosło od razu jakiejś szczególnej nienawiści czy złości do swego domu ojczystego. Raczej z nią się wadził. Jeśli czegoś nie rozumiał lub nie akceptował, to tylko dlatego, że widział więcej. Bardziej piętnował sarmackie przywary czy kołtuństwo, które według niego, ubierało się w księży ornat i do mszy dzwoniło, pełne obłudy i hipokryzji, uciekające przed autentycznością i prawdziwie chrześcijańską postawą. Inną grupą byli ci, którzy wypominali mu jego początkową współpracę z systemem, pójście na swoisty kompromis, przerwany wprawdzie ucieczka na zachód, nie mniej jednak pokazujący jego skalanie. Często dokonywali tu porównania i zestawienia, z jednej strony z Herbertem - poetą niezłomnym, z drugiej strony z polską noblistką, Szymborską, również uwikłaną w epizod fascynacji i oddania systemowi i władzy. Wśród adwersarzy nie zabrakło również i takich, którzy nie chcieli też uznać, że Miłosz był człowiekiem wiary, który choć z Panem Bogiem często się kłócił i przekomarzał, ba nawet wątpił w niego i go odrzucał, to przyznawał, że słaba i marna jest jego wiara, i że choć rożnym było jego życie, to nie znaczy, że nie było w nim miejsca na Boga, wręcz odwrotnie. Zajmował on centralne miejsce i wyznaczał sens jego życia. Osobiste przeżycia, śmierć żony i rozliczne doświadczenia życiowe nauczyły go pokory i poddania się niezmierzonej woli Boga. Takie też sugestie uwłaczały pamięci poety, a krytyka przesłoniła spokój i ciszę, jaka powinna być udziałem uroczystości pogrzebowych. Na całe szczęście są ci, którzy w obiektywny i dojrzały sposób potrafią spojrzeć na obraz człowieka. Należy do nich ks. Jerzy Szymik, kapłan ale i poeta, który widział w Miłoszu swego wielkiego mistrza słowa i któremu poświecił kila lat swego życia, pisząc na temat jego twórczości, a zwłaszcza miejsc teologicznych w niej występujących, swój doktorat i habilitację. Miał też okazję spotkać się na osobistych rozmowach z poetą i od niego usłyszeć, jak ważny dla niego jest Bóg i wiara. O tym, jak postrzega i czuje poezje Miłosza oraz w jaki sposób ją rozumie, o szerokich horyzontach i głębi refleksji, która była udziałem noblisty, opowiada w szczerej i ciekawej intelektualnie rozmowie z Marcinem Witanem, który bazując na utworach poety i licznych jego wywiadach, próbuje w rozmowie z ks. Szymikiem pokazać prawdziwe i obiektywne oblicze tego niezwykłego człowieka. Bardzo interesująca lektura.