Jesteśmy społecznością, która kocha książki

„Z tej lektury wychodz się naprawdę odmieniony” napisał o Krzyżowym ogniu Stanisław Obirek, profesor zajmujący się miejscem religii w dzisiejszym świecie. Ogólne informacje o nowej książce Bob Seidenstickera dawały nadzieję na to, że lektura będzie ciekawą podróżą filozoficzną, która przedstawia różne oblicza dylematów wiary i niewiary. Krzyżowy ogień miał być pozycją, która porusza i skłania do wielu refleksji. Dużym plusem książki jest umieszczenie akcji powieści na początku XX wieku w San Francisco. W powietrzu czuć było optymizm związany ze wzrastającą zamożnością i możliwościami technologicznymi. Rosła świadomość społeczna, pojawiały się ruchy domagające się większych praw dla osób czarnoskórych czy kobiet. Religia coraz częściej była obiektem krytyki. Inspiracją dla powieści była informacja jaką autor znalazł w archiwalnej gazecie. Wiadomość dotyczyła apokaliptycznych przepowiedni jakie wygłosił jeden z uczestników słynnych spotkań modlitewnych na Azusa Street w Los Angeles, które potrafiły trwać nawet po kilkanaście godzin -wydarzenie to zapisało się w historii Ameryki również dlatego, że po raz pierwszy tak masowo czarni modlili się z białymi. Złą wróżbę miało potwierdzić niszczycielskie trzęsienie ziemi (18 kwietnia 1906) w San Francisco dzień później. Seidensticker wybrał więc niezwykle ciekawe tło, w którym jego główny bohater, były przestępca i wychowanek znanego pastora, mierzy się na argumenty z ekscentrycznym ateistą. Problem w tym, że cała fabuła przypomina ograny hollywoodzki scenariusz. Wiadomo, że jest ona tylko pretekstem do ontologicznej debaty, ale szkoda, że chwyty stosowane przez autora są tak wyświechtane, a bohaterowie tak powierzchowni. Stojący za głównym bohaterem, Paulem Winstonem, pastor Samuel jest zadufanym w sobie egocentrykiem, przekonanym, że za pomocą apologetyki może zwyciężyć każda dsebatę. Nie interesuje go wiele poza powiększaniem wpływów i majątku kościoła. Jego postać została skontrastowana z niezwykle oczytanym Jimem (wiele wskazuje na to, że postać ta była wzorowana na znanym neoateiście Christopherze Hitchensie). W przeciwieństwie do pastora, Jim interesuje się szeroko światem i religiami. Jest inteligenty i imponuje Paulowi znajomością nauki, literatury oraz umiejętnościami technicznymi. Zna Biblię dużo lepiej niż osoby wierzące i nie waha się ostro krytykować wiarę. Żeby czytelnik nie miał wątpliwości kto stoi po stronie prawdy to dodatkowo postać pastora w toku akcji zostanie moralnie zdegradowana. To czytelne zestawienie ze sobą nauki (Jim) i religii (Samuel) wydaje się lekko mówiąc tendencyjne. W płytki i stereotypowy sposób zostali przedstawieni też inni bohaterowie: obłudny, mizoginiczny księdza katolicki i inteligentni, altruistyczni, otwarci na rożne prawdy japońscy mnisi. Interesujące, że dyskur neoateistyczny zazwyczaj nie krytykuje buddyzmu, najczęściej wskazuje tą religię jako bardziej racjonalną, a nierzadko ją idealizuje. Piękne jest też założenie książki, że ateiści i chrześcijanie mogą się czegoś od siebie nawzajem nauczyć. Argumenty (które co prawda nie będą zaskoczeniem dla zapoznanych z meandrami debat o Bogu i religii) wymieniane w tytułowym krzyżowym ogniu z pewnością zmuszą czytelnika do zadania sobie fundamentalnych pytań. Nie da się jednak oprzeć wrażeniu ateistycznej agitacji. Jim szybko staje się nowym guru dla głównego bohatera. Ich rozmowy przypominają pytania ucznia do nauczyciela, zaś argumenty mistrza zawsze są rozstrzygające. Również finałowy zwrot akcji to nic innego jak powierzchowny hollywoodzki happy end, który tylko pozornie przynosi wytchnienie. Choć założenia książki są ciekawe, to cała historia wypada mało realistycznie. Schematy w stosunku do bohaterów można tłumaczyć odwróceniem stereotypów zakorzenionych w amerykańskim środowisku protestanckim, gdzie głosy demonizujące ateistów są nazbyt częste, jednak i tak całość pozostaje nieprzekonująca. Naprawdę trudno uwierzyć by środowisko amerykańskich protestantów nie miało świadomości istnienia przemocy w biblii, czy w nagłe przyjęcie poglądu ateistycznego przez narzeczoną głównego bohatera (objawienie?). Książka dużo mówi o roli intelektu i samodzielnego myślenia, szkoda tylko, że intelektualnie - rozczarowuje.