Walerian Łukasiński był twórcą pierwszych organizacji spiskowych w rozbiorowej Polsce. Zapłacił za to kilkudziesięcioletnim więzieniem. W twierdzy Szlisselburg więziony był do końca życia. Nie on jeden w tym czasie żył tak jak żył między innymi po to, by dać świadectwo wyznawanym ideom. Przychodzi mi na myśl jeszcze na przykład Zygmunt Padlewski, młodszy od Łukasińskiego o pół wieku, który nie chciał napisać listu do cara, by ratować swoje życie. Łukasiński żył tak, pewnie też po to, by porwać za sobą innych, by gotowi byli na męczeństwo, śmierć, cierpienie w imię niepodległości, godności, i innych takich rzeczy. Takie życie, takie poświęcenie zasługuje na wieczystą pamięć i na to też chyba Łukasiński liczył. Tymczasem co? Szukając materiałów o nim znalazłam tylko tę maleńką opowiastkę o charakterze hagiograficznym z marksistowskim nachyleniem z przeznaczeniem dla uczniów starszych klas szkoły podstawowej. I tyle. A co z jego szczytnymi ideami? Całkiem sprawnie wycierają sobie nimi gęby różni narodowcy bosakopodobni. Żal serce ściska, kiedy ogląda się twierdzę szlisselburską i wyobraża na jej tle długobrodego starca oślepłego i zniedołężniałego z powodu reumatyzmu. Dlaczego tak o nim zapomniano? Za dużo wymagał od człowieka?

Walerian Łukasiński był twórcą pierwszych organizacji spiskowych w rozbiorowej Polsce. Zapłacił za to kilkudziesięcioletnim więzieniem. W twierdzy Szlisselburg więziony był do końca życia. Nie on jeden w tym czasie żył tak jak żył między innymi po to, by dać świadectwo wyznawanym ideom. Przychodzi mi na myśl jeszcze na przykład Zygmunt Padlewski, młodszy od Łukasińskiego o...