"Coś jest z tobą nie w porządku, skoro jesteś taki bogaty, a twój ojciec nic ci nie pozostawił" (s. 35) - takimi słowami jeden z nobilów zwrócił się do Lucjusza Korneliusza Sulli. Zapytamy: czy coś w tym dziwnego, biorąc pod uwagę, że chodziło o polityka dużego kalibru? A jednak jest w tym wszystkim sporo sprzeczności, pamiętając że Sulla - "Ostatni Republikanin" (jak nazwał go w podtytule autor) kreował się na obrońcę starożytnych wartości, owego rzymskiego mos maiorum. Jakkolwiek byśmy nie zachwycali się "pomnikowymi" postaciami świata starożytnego (lekcje historii w szkole powszechnej są często jedną wielką kuźnią brązownictwa), to musimy mieć zawsze na uwadze, że byli to najczęściej ludzie pozbawieni skrupułów, którzy do swych celów prowadzili po wielu trupach (Karbon, wróg Sulli "miał powiedzieć, że Sulla po części jest lisem, a po części lwem, a z tych dwóch lis jest zdecydowanie bardziej niebezpieczny" - s. 127; [czyżby słynne zdanie Machiavellego pochodziło stąd?]). Nie inaczej było z Sullą. Wspomniane wcześniej sprzeczności polegały głównie na tym, że "Próbując ocalić Republikę, Sulla unaocznił swoim następcom, jak ją obalić" (s. 209). Rzymskie wartości wszakże, których reprezentantem się mienił, nie polegały w teorii na gromadzeniu wielkiej fortuny w nielegalny sposób. Nie chodziło w nich również o to, aby wyciąć w pień (chociaż autorem słynnych list proskrypcyjnych nie był sam Sulla, lecz jeden z jego centurionów - P. Fursydiusz, s. 141) swoich wrogów politycznych oraz, przy okazji, wielu tzw. niewinnych ludzi (fakt że Mariusz i Cynna robili wcześniej podobnie nie zmienia tego, że Sulla pobił ich na głowę w tej "konkurencji"). Jeśli więc zaakceptujemy, że historia (polityczna) przez duże "H", którą niewątpliwie współtworzył Sulla, to pasmo brutalnych zagrywek, obliczonych na wymanewrowanie bądź unicestwienie przeciwników, a przy okazji dorobienie się znacznego majątku, to wtedy łatwiej nam będzie zrozumieć otaczającą nas rzeczywistość (w końcu Historia magistra...). Biografia Sulli pióra A. Kaveneya jest przy tym jak najbardziej pomocna. Polecam ją wszystkim tym, którzy chcą (przed czym przestrzegał ludzi wrażliwych Bismarck) dowiedzieć się jak "robić politykę", a przy tym uchodzić za obrońcę czegoś, czego de facto stało się grabarzem.

"Coś jest z tobą nie w porządku, skoro jesteś taki bogaty, a twój ojciec nic ci nie pozostawił" (s. 35) - takimi słowami jeden z nobilów zwrócił się do Lucjusza Korneliusza Sulli. Zapytamy: czy coś w tym dziwnego, biorąc pod uwagę, że chodziło o polityka dużego kalibru? A jednak jest w tym wszystkim sporo sprzeczności, pamiętając że Sulla - "Ostatni Republikanin" (jak...