Rosja jest jednym z tych krajów, który trudno opisać jednym słowem. Jest nieoczywista. Tajemnicza. Na swój sposób egzotyczna. Wzbudza ciekawość, choć jednocześnie trudno ją w pełni zrozumieć. Władza od lat dba o swój wizerunek na arenie międzynarodowej poprzez… nieustanną kontrolę. Pokazuje światu to, co pasuje do narracji o silnej i wspaniałej Rosji, a resztę chowa głęboko albo niszczy.

Do tych skrawków informacji dociera Witold Szabłowski. Łączy je i z pozoru niepasujących do siebie składników tworzy piękną opowieść. O Rosji. Rosjanach. Byłych państwach Związku Radzieckiego i ich mieszkańcach. O bogactwie, biedzie, głodzie, miłości, woli przetrwania, strachu, wojnie. Ze sobie tylko znanym sprytem Szabłowski odkrywa przed czytelnikiem kolejne rosyjskie tajemnice. To najlepszy przykład osoby, która — jak nie wpuści się jej drzwiami — wejdzie oknem. Kuchennym oczywiście.

Dzięki temu dowiadujemy się, jak jadały głowy państwa od czasów cara Mikołaja II do Władimira Putina. Odkrywamy, że Stalin uwielbiał śledzie, a Breżniew nad kawior stawiał pieczone ziemniaczki. Czytamy o zupie z igieł sosnowych, chlebie z kory drzew czy kleju z rybiego tłuszczu, którymi napełniano żołądki podczas Wielkiego Głodu na Ukrainie i blokady Leningradu. Spoglądamy na Jałtę z perspektywy zaserwowanego tam indyka w pigwach i soku z pomarańczy, a na rozpad ZSRR — przez gulasz z dzika. Poznajemy Czarnobyl, w którym kucharki tworzyły specjalne stoły witaminowe. „Od kuchni” odkrywamy także Jurija Gagarina, który poleciał w kosmos z 60 tubami jedzenia i — tak, jak Lenin — uwielbiał świeże mleko. Tym samym czytamy o jedzeniu, a jednocześnie lawirujemy w świecie polityki.

Moim faworytem są wszystkie historie opowiedziane przez kremlowskiego kucharza Wiktora Biełajewa. To gotowe scenariusze na kilka świetnych filmów. Przygotowanie i warsztat Witolda Szabłowskiego zasługują na kolejną pochwałę. Jak on to robi, że pisząc o jedzeniu, kreśli doskonały, wybornie prawdziwy, słodko-gorzki obraz państwa? Po przeczytaniu tej książki ma się wrażenie, że żołądek (zaraz po mózgu i sercu) to najważniejszy organ w ciele człowieka. A w świecie polityki i interesów — kluczowy.

Na rynku wydawniczym istnieje mnóstwo lektur o Rosji, ale ta wybija się spośród wszystkich. Jest porywająca. Czytanie tej książki to najlepsza lekcja historii. A wszystko zaledwie na 377 stronach. „Rosję od kuchni” powinno się dawkować ze względu na objętość. Ale ją się pochłania. Łapczywie. Trochę zachłannie. Jednocześnie chce się delektować każdą historią, każdym talerzem. I nieustannie ma się ochotę na dokładkę.

Joanna Kaczmarek