Książkę odłożyłem po cierpliwym dojechaniu do strony 155. Poczułem że nadal wszystko kompletnie zależy od autora, po 155 stronach nie podjąl odpowiedzialności za opowiadaną historię i w każdej chwili może z nami zrobić cokolwiek zechce. Poczułem się ofiarą jego zachcianek, a nie czytelnikiem, któremu należy się odrobina szacunku. Wszystko można nazwać na przykład "polifonią" albo "fugą". Właśnie w polifonii najtrudniejsza jest oszczędność materiału, odpowiedzianość za każdą nutę, i umiejętność poradzenia sobie z tym ograniczeniem. To jest zadanie dla mistrzów, to nie jest po prostu wielopłaszczyznowość że rzecz się dzieje w kilku miejscach i epokach jednocześnie. U Pasewicza mamy do czynienia z nadmiarem materiału który w żaden sposób nie wychodzi na żadną polifonię a raczej na jakieś przesilenie bez żadnych ograniczeń, coś w rodzaju wolnej radosnej improwizacji, której nie należy bynajmniej mylić z wirtuozerią. Najbardziej denerwujące jest tak bardzo popularne dziś jechanie po ogólnikach. Zamiast uczciwego i mozolnego wręcz procesu zbierania materiału historycznego, który jest obowiązkiem pisarza powieści historycznych, mamy tu do czynienia z ogólnikami, np. że muzyka Wagnera jest ciężka i prymitywna, albo że Rosjanie zgwałcili wszystkie kobiety. Wziąwszy pod uwagę ogrom wyzwalanego terenu Rosjanie spędzili chyba więcej czasu gwałcąc niż walcząc. Oczywiście pamiętajmy były z nimi dwie polskie armie i nikt z tych armii nikogo nie zgwałcił. A muzyka Wagnera z tego powodu że 60 lat po jego śmierci spodobała się naziolom, nie nabrała ordynarnej chamskiej pruskości. Autor nigdy nie słyszał Wagnera. Ta łatwość i arogancja z jaką porusza się on w świecie historycznym, jest dla mnie nie do przyjęcia. Wolę np. bezpośredniość Twardocha (który do pracy zawsze jest przygotowany) i uczciwą i wyrafinowaną poetyckość Zyty Rudzkiej niż nieodpowiedzalne improwizacje Pasewicza, który tak bardzo chcialby zostać polskim Tomaszem Mannem, a powinien zacząć od pisania krótkich trzystronicowych opowiadań.
Temat historii niemiecko polskiej jest bardzo ciekawy, szkoda że powieść do rozmyślań na te tematy niczego nie dodała.

Książkę odłożyłem po cierpliwym dojechaniu do strony 155. Poczułem że nadal wszystko kompletnie zależy od autora, po 155 stronach nie podjąl odpowiedzialności za opowiadaną historię i w każdej chwili może z nami zrobić cokolwiek zechce. Poczułem się ofiarą jego zachcianek, a nie czytelnikiem, któremu należy się odrobina szacunku. Wszystko można nazwać na przykład...