Poza słowami. Co myślą i czują zwierzęta
- Kategoria:
- flora i fauna
- Seria:
- Seria z morświnem
- Tytuł oryginału:
- Beyond words. What animals think and feel
- Wydawnictwo:
- Krytyka Polityczna
- Data wydania:
- 2018-07-09
- Data 1. wyd. pol.:
- 2015-01-01
- Liczba stron:
- 480
- Czas czytania
- 8 godz. 0 min.
- Język:
- polski
- ISBN:
- 9788365853660
- Tagi:
- fauna zwierzęta literatura naukowa przyroda literatura przyrodnicza
Chciałem dowiedzieć się, czego doświadczają i dlaczego wydają się nam tak bliskie i tak interesujące. Pozwoliłem sobie zadać pytanie zabronione wśród naukowców: kim jesteście?
Carl Safina
Łącząc lata obserwacji w terenie z nowymi, ekscytującymi odkryciami dotyczącymi mózgu, książka Carla Safiny stanowi bliskie spojrzenie na zachowanie zwierząt i poddaje w wątpliwość ustaloną granicę pomiędzy ludźmi a resztą istot. Poza słowami zabiera czytelników w podróż do Parku Narodowego Amboseli znajdującego się na zagrożonych terenach Kenii i stawia ich oko w oko z rodzinami słoni walczącymi o przetrwanie w dobie kłusownictwa i suszy. Następnym przystankiem jest Yellowstone, gdzie wilki próbują poradzić sobie po osobistej tragedii jednego z członków stada. Na koniec zanurzamy się w świecie zaskakująco pokojowych orek zamieszkujących krystaliczne wody północno-zachodniego Pacyfiku.
Poza słowami to mocne, pouczające spojrzenie na wyjątkowość osobowości zwierząt przez pryzmat historii o ich radości, żałobie, zazdrości, złości i miłości. Podobieństwa pomiędzy świadomością, samoświadomością i empatią u istot ludzkich i zwierząt zmuszają do ponownego przemyślenia interakcji jednych z drugimi. Ta mądra, pełna pasji i otwierająca oczy książka to subtelne badanie miejsca ludzkości w świecie.
Książka ta powinna być obowiązkową lekturą nie tylko dla uczniów, ale i dla nauczycieli. W każdej szkole i na każdej uczelni. I nie ma znaczenia, czy kształcą się tam przyszli biolodzy, czy piloci odrzutowców. Wszyscy oni decydują o losie zwierząt robiąc sobie kanapkę z szynką. Carl Safina ubrał w słowa to czego nie umiemy wyczytać ze szczekania, miauczenia, gdakania i chrumkania. To jest poza słowami, ale jest. Bo zwierzęta i myślą, i czują. Często mocniej niż my.
Dorota Sumińska
Carl Safina – jest jednym z najbardziej docenianych autorów zajmujących się środowiskiem naturalnym. Był wyróżniany stypendiami MacArthura, Pew i Guggenheima. Zdobył również nagrodę Lannan Literary Award oraz medale im. Johna Borroughsa, Jamesa Bearda i George’a Raaba. Zrobił doktorat z ekologii na Uniwersytecie Rutgersa. Prowadzi wykłady dotyczące natury i ludzkości na Stony Brook University, gdzie współprzewodzi komitetowi Alan Alda Center for Communicating Science. Jest założycielem i prezesem organizacji non-profit Safina Center. Prowadził dziesięcioodcinkowy program na kanale PBS „Saving the Ocean with Carl Safina”. Jego teksty ukazują się w pismach takich jak: „New York Times”, „National Geographic”, „Audubon0 oraz w innych periodykach, jak również na stronach: National Geographic News, Huffington Post i CNN.com. To siódma książka Carla. Mieszka na Long Island, w stanie Nowy Jork.
Porównaj ceny
W naszej porównywarce znajdziesz książki, audiobooki i e-booki, ze wszystkich najpopularniejszych księgarni internetowych i stacjonarnych, zawsze w najlepszej cenie. Wszystkie pozycje zawierają aktualne ceny sprzedaży. Nasze księgarnie partnerskie oferują wygodne formy dostawy takie jak: dostawę do paczkomatu, przesyłkę kurierską lub odebranie przesyłki w wybranym punkcie odbioru. Darmowa dostawa jest możliwa po przekroczeniu odpowiedniej kwoty za zamówienie lub dla stałych klientów i beneficjentów usług premium zgodnie z regulaminem wybranej księgarni.
Za zamówienie u naszych partnerów zapłacisz w najwygodniejszej dla Ciebie formie:
• online
• przelewem
• kartą płatniczą
• Blikiem
• podczas odbioru
W zależności od wybranej księgarni możliwa jest także wysyłka za granicę. Ceny widoczne na liście uwzględniają rabaty i promocje dotyczące danego tytułu, dzięki czemu zawsze możesz szybko porównać najkorzystniejszą ofertę.
Mogą Cię zainteresować
Oceny
Książka na półkach
- 448
- 98
- 35
- 9
- 7
- 7
- 7
- 6
- 6
- 5
Opinia
Napisanie dobrej książki popularnej o współczesnym życiu dzikich zwierząt jest trudne, bo wymagające, wraz z postępem przeobrażania świata przez człowieka, coraz większego zaangażowania czasowego w obserwację; kurczy się nam liczba miejsc, gdzie pozwalamy im żyć jak chcą. Trochę ostatnio publikacji powstaje o umysłowości, inteligencji czy wręcz geniuszu zwierząt - widać jest moda. Mam do takich opracowań ambiwalentny stosunek. W książce „Poza słowami. Co myślą i czują zwierzęta” Carl Safina skupił się na realistycznym, a czasem wręcz naturalistycznym pokazaniu świata zwierząt ‘od kuchni’, głównie słoni, wilków i orek. Powstała książka ciekawa, choć momentami nierówna, szczególnie w partiach z dywagacjami o umyśle i świadomości zwierząt. Autor wielokrotnie popełnił grzech gloryfikacji zwierząt, który nie służy dobrze założonemu celowi, którym jest potrzeba przypominania wagi innych gatunków w ekosystemach ziemskich. Same opisy społeczności ssaków – to kawał fascynującej lektury. Gorzej z kognitywno-psychologicznymi obserwacjami.
Najpierw trochę krytyki.
Język, którego normalnie używamy do opisu ludzkich interakcji, zapełnia kilometry bibliotecznych regałów. Mimo tego, nie mamy dobrego języka do opisu zwierzęcych odpowiedników, szczególnie, że nie wiemy, w jakim stopniu ich świat mentalny jest taki sam, jak nasz. Safina nie ustrzegł się błędów mapowania antropocentryzmu na ‘słonio-centryzm’ czy ‘orko-centryzm’. Wspaniałe przykłady codzienności podsumował przesadnym językiem, dał się ponieść emocjom i zatracił w uniesieniu, które częściowo jest jednak uzasadnione. Miesza chociażby sferę biologicznej egzystencji z 'antropo-kulturowością', jak wtedy, gdy pyta:
"Nie wątpimy, że zwierzę okazujące głód jest głodne. Dlaczego więc wątpimy, że słoń wyglądający na szczęśliwego jest szczęśliwy?"
Posuwa się do demagogii, uproszczeń i ostatecznie ociera się o błędy poznawcze (w szczególności mamy efekt czystej ekspozycji, skupienia czy izloacji), np.:
"Brakuje nam empatii i współczucia. W naszym świecie mnóstwo jest agresji, nadużyć, morderstw na tle religijnym i etnicznym. Słoń nigdy nie usiadłby za sterami samolotu. Ale słoń nigdy nie wleciałby samolotem w World Trade Center."
A wystarczyło, by opisał świat obserwowany, bez budowania ideologicznej otoczki. Wtedy książka byłaby pozbawiona pretensjonalności. Zagalopował się w teorię umysłu, płytko skrytykował behawioryzm. Pomieszał fikcję własnych kreacji z obserwacjami świata zwierząt. Zbanalizował i wykrzywił istotę testu z lustrem. Zbudował karykaturalny obraz nauki i z nim zapolemizował. Popadał momentami w anegdotyczno-poetycki ton z wkomponowanym moralizatorstwem. W zachwycie przypisał zwierzętom zdolności telepatyczne, czego chyba nie warto komentować.
To jednak na szczęście mniejsza część tekstu.
Sednem pracy są wprost detalicznie sprawozdania śledzące losy zwierząt; to po prostu świetne teksty reporterskie. Słonie, wśród których śmierć jednego osobnika wywołuje całą gamę zachowań społecznych, wilki ze strukturą hierarchiczną i perfekcyjnie przygotowanymi polowaniami, czy orki z rozbuchanym światem rejestrowanych dźwięków i wspaniale okazywaną ciekawością świata. Safina w czystych opisach nie unika tematów trudnych, stanowiących istotę każdego życia. Jest seks, macierzyństwo, walka wewnątrzgatunkowa, cierpienie fizyczne i psychiczne. Są przykłady miłość braterskiej wilków na całe życie, jest rozmowa słonicy z samicą walenia, są orki oddające pod opiekę ludzi własne oseski na czas polowań. Takie sceny pamięta się długo.
Osobną ważną grupą równolegle prowadzonej narracji, jest niejednoznaczna rola człowieka w obecnym poziomie liczbowym populacji dziko żyjących zwierząt. Poza oczywistymi faktami, jak polowania na kły słoniowe, jest historia odbudowy populacji wilków, która to akcja dla lokalnych społeczności jest innej wagi problemem, niż dla mieszczuchów widujących dzikie psowate w zoo. Przejmujące losy orek, których behawior długo był znany ludziom na żenująco niskim poziomie, pokazuje ludzką głupotę, czasem bezduszność i ignorancję. Po dojmujących opisach cierpień orek w oceanariach, nie mam już ochoty na tego typu rozrywki. Bardzo pouczające są opisy obserwacji niewymuszonej interakcji zwierząt z nami, gdy przychodzą do nas prosząc o pomoc. Wiele gatunków zwierząt wyższych chętnie korzysta z możliwości człowieka. Z lektury zapamiętam wspólne polowanie butlonosów z rybakami, czy kojący wpływ wysoko-tonalnej muzyki na tamaryny. Poznajemy watahy wilków z ich kodeksem honorowym, tak charakterystycznym dla przedstawicieli tego rodzaju. Można by tak jeszcze długo, ale nie wypada odbierać przyjemności z lektury innym czytelnikom.
Ponieważ z pewnymi apologiami Safiny się nie zgadzam to chciałbym, dla ustalenia kontekstu, zacytować na koniec wielkiego miłośnika zwierząt Davida Attenborough, który zapytany o najbardziej zdumiewające zwierzę, powiedział:
"Jedynym stworzeniem, które naprawdę sprawia, że szczęka mi opada i oczu nie mogę oderwać, jest dziewięciomiesięczne ludzkie dziecko. Tempo, w jakim rośnie. Szybkość, z jaką się uczy. Tempo, w jakim rozwija się jego układ nerwowy. To najbardziej skomplikowane i najbardziej niezwykłe ze wszystkich stworzeń. Nic się z nim nie może równać"(*)
Ta wyjątkowość człowieka jest jednocześnie naszym obowiązkiem dbania o inne gatunki. Tego nikt z nas nie zdejmie, a książka Safiny jednoznacznie nam o tym przypomina.
Chciałbym gorąco polecić "Poza słowami", ale najpierw musiałbym usunąć z niej 25% tekstu. Wtedy faktycznie całym sercem byłbym za.
========
(*) wypowiedź przytoczona w książce "Wolne słowo", T. Garton Ash, ZNAK 2018, s.20
Napisanie dobrej książki popularnej o współczesnym życiu dzikich zwierząt jest trudne, bo wymagające, wraz z postępem przeobrażania świata przez człowieka, coraz większego zaangażowania czasowego w obserwację; kurczy się nam liczba miejsc, gdzie pozwalamy im żyć jak chcą. Trochę ostatnio publikacji powstaje o umysłowości, inteligencji czy wręcz geniuszu zwierząt - widać...
więcej Pokaż mimo to