„Chciałabym wybuchnąć płaczem, litując się nad swoim losem, głodem, osamotnieniem w tej ciżbie ludzkiej i nad dniami, które mnie czekają. Bo życia w tym piekle nie liczę na lata, cieszę się każdym przeżytym dniem. Jeżeli to, co przeszłam, trwało tylko siedem miesięcy, to na ile jeszcze wystarczy mi sił?”

Niemiecka okupacja, której podczas drugiej wojny światowej doświadczył nasz kraj, była najokrutniejsza w całej Europie. Nie ma co do tego żadnych wątpliwości. Niemcy robili wszystko, aby całkowicie złamać polskiego ducha, aby przekształcić nas w podludzi, uczynić z Polaków swoich niewolników. Nie ma co do tego żadnych wątpliwości. Mimo że od zakończenia wojny minęło już kilkadziesiąt lat, to ciągle trzeba o tym mówić. 

Bardzo dobrze się zatem stało, że wydawnictwo Prószyński i S-ka we współpracy z Państwowym Muzeum na Majdanku wydało książkę Danuty Brzosko-Mędryk pod tytułem „Niebo bez ptaków”. Jest to świadectwo kobiety, która przeżyła niemiecki obóz na Majdanku. Świadectwo przejmujące, ukazujące obozową codzienność. Codzienność pełną śmierci, głodu, bólu i upokorzenia. Sama autorka przyznaje, że „chciała złożyć hołd pomordowanym kobietom i dzieciom”. To właśnie jej praca wygrała konkurs na wspomnienia i pamiątki dotyczące funkcjonowania obozów i więzień na Lubelszczyźnie, który w 1965 roku zorganizowało Państwowe Muzeum na Majdanku. Za życia autorki książka ukazała się dwukrotnie – w 1968 oraz 1975 roku.

Wydanie z 2022 roku zawiera niepublikowane dotąd listy wysyłane potajemnie z obozu oraz pamiątkowe fotografie. Dzięki nim czytelnik może niejako przenieść się w czasie i na własne oczy zobaczyć elementy obozowej rzeczywistości.

Danuta Brzosko-Mędryk była młodą, pełną życia kobietą. W wieku dwudziestu dwóch lat została aresztowana przez Niemców za działalność konspiracyjną. Podczas pobytu w obozie na Majdanku z narażeniem życia spisywała swoje przeżycia. Niestety zapiski te uległy zniszczeniu podczas Powstania Warszawskiego. Autorka już w 1946 roku zaczęła odtwarzać ich treść. Dzięki temu powstało jedno z najważniejszych świadectw dotyczących obozu koncentracyjnego na Majdanku.

Autorka wykonywała tam różne prace, była sprzątaczką w barakach esesmanów i pielęgniarką w szpitalu. Jestem przekonany, że pamiętniki czy dzienniki trudno recenzować. Jak bowiem można zrecenzować czyjeś przeżycia i osobiste doświadczenia? Jak – w tym przypadku – ocenić książkę kobiety, która przeżyła piekło na ziemi? Wszyscy przyznają, że jest to po prostu niemożliwe.

Biorąc do ręki „Niebo bez ptaków”, dostaniemy przerażającą relację zwyczajnej dziewczyny, która po prostu chciała żyć. Chciała żyć i być wolna. Niestety w owym strasznym czasie dla Niemców były to wystarczające powody, aby skazać kogoś na śmierć. Ci cywilizowani Niemcy, naród panów, nie chcieli bowiem, aby Polacy byli wolni. Nie zależało im także na ich życiu. Żyli, jeśli byli potrzebni okupantowi. Uprzedzam, że książka będzie trudną lekturą. Z jednej strony brutalna rzeczywistość Majdanka. Z drugiej – silna chęć do życia. Czy bez niej można było przetrwać w tamtym miejscu? Więźniarki nawiązywały przyjaźnie, starały się nawzajem sobie pomagać. Każda marzyła o tym, aby nasycić się chlebem. Chleb – oto najważniejsze słowo w obozie. Chleb oznaczał życie. Chleb był walutą. O chlebie śnił każdy.

Jako świadectwo więźniarki, która przeżyła niemiecki obóz śmierci, jest to lektura bezcenna. Lektura, która wzrusza, która przejmuje do głębi. Danuta Brzosko-Mędryk do końca swoich dni pozostawała aktywna, chętnie spotykając się z młodzieżą i dając świadectwo. To wszystko prawda, jednak o historii nigdy nie wolno zapomnieć. Lektura „Nieba bez ptaków” z pewnością będzie w tym pomocna.

Wojciech Sobański