"Mrówki nie mają skrzydeł" to książka o przemocy. O przemocy mężczyzn wobec kobiet, o przemocy społeczeństwa wobec kobiet, wreszcie o przemocy kobiet wobec samych siebie. Poznajemy dwie bohaterki, jedna żyje na początku dwudziestego wieku, życie drugiej obserwujemy od lat siedemdziesiątych tegoż wieku. Każda doznaje przemocy ze strony mężczyzn, są bite, gwałcone, okłamywane, oszukiwane. Najpierw wykorzystuje się je seksualnie, potem odbiera dzieci, w międzyczasie łamie kości, wybija zęby, dusi, kopie i co tylko oprawcom przyjdzie do głowy. Autorka nie epatuje okropnościami, ale opisy są bardzo sugestywne i straszne, bo taka jest też przemoc – przerażająca, dla człowieka, który się z nią nie zetknął może być wstrząsem. Autorka pokazuje jak bezradne są kobiety wobec partnera, męża, ojca, którzy biją, a dodatkowo sprawiają, że codzienność zamienia się w nieustający terror i piekło. Wyzwiska i groźby połączone z pięścią to coś, co odbiera kobietom wolność, godność, coś co sprowadza je do roli bezwartościowej marionetki w rękach oprawcy. Margherita i Emma szybko rozumieją, że z tego horroru właściwie nie ma ucieczki. Nie mają wsparcia w matkach, siostrach, ciotkach, czasem, na krótko, pomoże przyjaciółka. Otoczenie, sąsiedzi, dalsza rodzina, znajomi, szkoła, kościół, lekarze, wszyscy udają ślepych i głuchych, choć doskonale wiedzą co się dzieje. Historia Margherity i Emmy pokazuje również, że przemoc nie kończy się wraz z odejściem od kata, cierpienie trwa nadal i stopniowo niszczy życie ofiar. Obie kobiety czują się napiętnowane, zbrukane, nic nie warte, podziw budzi moment, w którym postanawiają zawalczyć o siebie i przetrwać. Jak trudny i emocjonalnie kosztowny jest to proces pokazują ich losy. Margherita nie potrafi być szczęśliwa u boku żadnego mężczyzny, nie potrafi ufać do końca nikomu, nawet własnym dzieciom, ból topi w alkoholu pogrążając się w uzależnieniu. Emma aby stłumić cierpienie po rozstaniu z dzieckiem i rozwodzie faszeruje się niezliczonymi lekami, wplątuje się w toksyczną relację, rozpaczliwie stara się zakotwiczyć w rzeczywistości. Autodestrukcja miesza się z pragnieniem by wieść zwyczajne życie, by być kochaną i móc kochać. To, co wydarzyło się w przeszłości obu kobiet ma ogromny wpływ na każdy aspekt ich życia, nie potrafią wejść w zdrową relację z mężczyzną, popadają w różne uzależnienia, są emocjonalnymi wrakami, mają niszczący wpływ na życie swoich dzieci. Przemoc wypaliła na nich piętno, którego nie sposób się pozbyć, ale z którym trzeba nauczyć się żyć, jeśli człowiek chce przetrwać i być szczęśliwym. Autorka w zakończeniu daje nadzieję, że to jest możliwe. Bardzo ciekawa powieść, która portretuje swoje bohaterki z wrażliwością, bez ckliwości, ale z pewną dozą czułej uważności. Podobała mi się, choć zdarzały się momenty przewidywalne, trochę trącące banałem i łatwymi rozwiązaniami, niemniej polecam.