Kiedy znalazłem w Internecie zapowiedź recenzowanej pozycji, mój czytelniczy puls zaczął bić szybciej. Znając wydawnictwo Tetragon wiedziałem, że nie powstanie jakaś cienka broszura, a pełnokrwista książka. Jednak wydanie w serii Monografie - Tetragonu, oznaczało, że może nie być to monografia w takiej klasycznej formie, jak wydawane u nas na rynku polskie i zagraniczne pozycje, traktujące o historii i technice maszyn. Finalnie można powiedzieć, że nie jest to typowa monografia. Recenzowana książka jest, według mojej wiedzy, pierwszym tak kompleksowym podejściem do opisu historii Izraelskiej broni pancernej na polskim rynku wydawniczym, a nie tylko standardową monografią czołgu. W związku z tym tytuł Merkawa może być w jakiś sposób mylący, chociaż jest to jak najbardziej monografia czołgu.
Moje zainteresowania tą konstrukcją sięgają jeszcze pierwszych monografii i krótkich rozdziałów w książkach o pojazdach pancernych. Dotychczas w języku polskim monografie i opisy tej konstrukcji można było znaleźć w magazynach takich jak Nowa Technika Wojskowa lub portalach internetowych np. Konflikty.pl. Dodatkowo w ramach nie kontynuowanej już niestety serii Wozy Bojowe Świata pojawiła się pierwsza pełna monografia tego pojazdu. Każdy kto interesuje się bronią pancerną zna charakterystyczną sylwetkę opisywanego czołgu, pojazdu który został zaprojektowany pod specyficzne wymagania rejonu, w którym przychodzi mu walczyć. Stąd też bierze się brak sukcesów eksportowych.
Czym więc jest opisywana pozycja książkowa, bo jak pisałem wyżej raczej nie „klasyczną” techniczną monografią. Zacznijmy od autorów, ponieważ książka jest współtworzona przez kilku znanych czytelnikom książek historyczno-wojskowych autorów. Większość autorów łączy znajomość bliskowschodnich konfliktów, które potwierdzają swoimi pracami historycznymi, dodatkowo praca została zrecenzowana między innymi przez dr hab. Jarosłwa Centka, który pomimo osobistych relacji z autorami, zawsze krytycznie ocenia pracę kolegów, przez co zyskują dodatkowo na wartości merytorycznej. Myślę, że niedługo na wideo-blogu J. Centka pojawi się recenzja opisywanej książki. Tak więc do napisania monografii wybrano najlepszych możliwych autorów na „polskim podwórku”. Czy ta mnogość autorów ma wpływ na jakość poszczególnych rozdziałów? Wszystkie rozdziały czyta się dobrze, pomimo że traktują o innych zagadnieniach. Rozdziały opisują kolejno, doktrynę pancerną Cahalu opisaną przez Łukasza Przybyło. Następny rozdział którego autorem jest Michał Przybylak, to opis udziału żołnierzy polskiego pochodzenia w izraelskich formacjach pancernych. Autorem o ewolucji technicznej Izraelskiej Armii jest Krzysztof Kubiak, opisuje wozy bojowe używane przed wdrożeniem Merkawy. Geneza programu nowego czołgu i wdrożenia to następny dział opisany przez Łukasza Przybyło. Za rozdział techniczny odpowiada Paweł Przeździecki, autor monografii Merkawy w cyklu Wozy Bojowe Świata. W rozdziale znajduje się opis kolejnych wersji Merkawy plus wozy specjalistyczne. Historia działań bojowych z udziałem Merkawy wszystkich wersji do dzisiaj, opisana została przez Łukasza Mamert Nadolskiego.
Do rozdziału technicznego mamy opisaną historię Izraelskich Wojsk Pancernych, z genezą powstania przez kolejne konflikty od czasu uzyskania niepodległości, do wojny Jom Kippur. Te rozdziały możemy potraktować dwojako, w pewien jako sposób opis historii broni pancernej w Izraelu, a jednocześnie w drugim planie opis drogi do stworzenia tak nietypowej i nie powtórzonej nigdzie na świecie konstrukcji czołgu. Uwzględniam tylko czołgi podstawowe i produkowane seryjnie. Takie dwutorowe podejście do historii konstrukcji jest w mojej ocenie zaletą tego opracowania., ponieważ mamy w polskiej literaturze pierwsze tak kompleksowe podejście do opisu historii izraelskiej broni pancernej. Jednoczenie wspomniana już droga do konstrukcji i geneza specyficznych wymagań jest najbardziej rozbudowanym opisem względem poprzednich monografii. Porównując do opracowania w ramach serii Wozy Bojowe Świata, gdzie geneza konstrukcji zajęła około 10 stron, tutaj do rozdziału technicznego mamy prawię połowę książki. Na koniec tego rozdziału mam uwagę w opisie transportera Achzarit, ponownie pojawia się informacja o poziomie ochrony pancernej tego pojazdu i jego wyższości nawet nad czołgami podstawowymi. To zdanie ciągnie się od artykułu o ciężkich izraelskich transporterach opancerzonych w nTW 6/2000 i wciąż pozostaje nie zweryfikowane po tylu latach. Do jakich typów generacji czołgów się odnosi, jaki poziom opancerzenia stropu. A zdanie to niestety jest ciągle powielane. Jedynie w artykule ze strony Konfilkty.pl Paweł Behrendt próbuje rozbudować i zweryfikować w jakiś sposób tą informację, wiążąc kompozycję pancerza z technologią z Merkawy Mk3.

Cześć techniczną książki jest w pewien sposób przeniesieniem treści z serii WBS ponieważ ten rozdział ma tego samego autora. Jednak treść nie została skopiowana dosłownie. Pewne zdania są właściwie podobne, inne akapity znów są pominięte lub zmienione. Najważniejsze, że wszystkie dane i nowe informacje które pojawiły się pomiędzy wydaniem obu publikacji zostały uwzględnione przez autora rozdziału. Jednoczenie dla mnie w jakiś sposób zubożyło to treść, ale chętnie oprócz opisu technologicznego widział bym oddzielny podział o anatomii pancerza czołgu Merkawa. Taki artykuł kompleksowo analizujący poszczególne wersje czołgu pod względem konstrukcji ochrony pancernej napisany został przez Jarosława Wolskiego do przeczytania w nTW 8/2016. Opracowanie to jest przywołane w bibliografii jednak w mojej ocenie potencjał tego artykułu mocno wzmocniłby cześć techniczną opracowania. Dodatkowo J. Wolski jest autorem opisów bojowego użycia aktywnych systemów ochronnych, które było pierwszym takim przypadkiem w realnych warunkach bojowych. Od poprzednich monografii znalazło się więcej miejsca na opis rodziny pojazdów zbudowanych na podwoziu Merkawy.
Ostatnia cześć to opis działań bojowych z użyciem opisywanego czołgu, autor tego rozdziału przyzwyczaił mnie do wysokiego poziomu w jaki potrafi opisywać działania bojowe. Mamy więc opis udziału Merkawy od wojny w Libanie która była bojowym debiutem dla konstrukcji, po wszystkie kolejne konflikty aż do dnia dzisiejszego. Oprócz działań bojowych opisano przyczyny i genezę porzucenia używania transportera M113 na rzecz transportera Namer. Opis działań bojowych jest plastyczny, niepozbawiony pewnej dozy dosłowności opisywanych zdarzeń.
Teraz strona techniczna monografii. Przypisy w dole strony, zawierają dużo dodatkowych informacji i wątków pobocznych. W kilku miejscach zawarte są biogramy ludzi związanych z powstaniem wojsk pancernych Izraela. W pierwszej części można znaleźć tabele zestawień stanów liczbowych jednostek izraelskich, schematy organizacyjne stosowane w Izraelskiej Armii. W poszczególnych rozdziałach znaleźć można cytaty opisujące działania bojowe, oryginalne myśli wojskowych izraelskich na temat konstrukcji czołgów zachodnich i wschodnich i inne anegdoty. Zdjęcia, w dużej ilości, dużo ciekawych zdjęć z wielu konfliktów, ale niestety wszystkie czarno-białe. Względem monografii z serii WBS, gdzie były zdjęcia kolorowe, to duży minus, jednak w dobie Internetu odnalezienie stosu kolorowych zdjęć nie jest problem. Rysunki techniczne, z rzutami z rożnych stron dla wszystkich wersji. Jednak nie są to zdjęcia i rysunki dla modelarzy. Bibliografia obszerna, dla kogoś kto chce poszerzyć informację dobra wiadomość jest taka, że na chwilę obecną jest dużo opracowań w języku polskim w postaci artykułów i książek, które zostały wymienione w bibliografii.
Podsumowując. Potężna dawka informacji o Izraelskiej broni pancernej, jakiej nie było dotychczas na polskim rynku wydawniczym. Kompleksowe opracowanie historii czołgu Merkawa. Bardzo duża ilość ciekawych zdjęć, informacji i biogramów. Najszersze opracowanie działań bojowych Merkaw we wszystkich dotychczasowych konfliktach. Czołg ten przeszedł niezwykłą ewolucję, nie gubiąc swoich pierwotnych założeń. Opracowanie to jest opisem historii, która buduje się dalej. Wady opracowania, jak wymieniłem powyżej, jednak nie wpływają na moją wysoką ocenę ostateczną. Książka którą powinien przeczytać każdy miłośnik broni pancernej i każdy miłośnik historii wojen.

Kiedy znalazłem w Internecie zapowiedź recenzowanej pozycji, mój czytelniczy puls zaczął bić szybciej. Znając wydawnictwo Tetragon wiedziałem, że nie powstanie jakaś cienka broszura, a pełnokrwista książka. Jednak wydanie w serii Monografie - Tetragonu, oznaczało, że może nie być to monografia w takiej klasycznej formie, jak wydawane u nas na rynku polskie i zagraniczne...