„Skarbem jest każde odkrycie, które przybliża nas do zrozumienia przeszłości. Mam nadzieję, że lektura tych dwunastu rozdziałów chociaż trochę uświadomi czytelnikowi, jak bardzo złożone, ciekawe i niejednoznaczne są dzieje naszych ziem, rekonstruowane niemal tylko na podstawie tego, co zostało z nich wydobyte”.

Archeologia może się wielu wydawać dość nudna. Nieodmiennie kojarzy się nam z „grzebaniem w ziemi”. Oczywiście mam na myśli polskie realia. W naszym kraju nie ma bowiem ani piramid, ani wielkich grobowców faraonów czy innych spektakularnych budowli i archeologicznych skarbów. Czy znaczy to jednak, że ziemie polskie są dla archeologów jałowe? Absolutnie nie. Przekonujemy się o tym, sięgając po bardzo ciekawą, napisaną ze swadą książkę Agnieszki Krzemińskiej pod tytułem „Grody, garnki i uczeni. O archeologicznych tajemnicach ziem polskich”. Sięgnąłem po tę publikację z dużą ciekawością. Jestem wielkim pasjonatem historii, zaś o archeologii mam dość mgliste pojęcie. Duże słowa uznania dla autorki, że pisze bardzo interesująco. W żadnym wypadku nie nudzi czytelnika. O archeologii opowiada niezwykle ciekawie. Jej publikacja skierowana jest do wszystkich, którzy chcą się dowiedzieć czegoś więcej o naszych praprzodkach i najdawniejszej historii ziem przez nas zamieszkanych.

Recenzowana książka składa się z dwunastu rozdziałów. Ogromny plus za ich nazwy. Chociaż każda to tylko jedno słowo, wszystkie są intrygujące, a nawet zabawne. Czy ktoś może się domyślić, o czym będą traktowały rozdziały „wyrolowani” lub „woniejący”? Wiecie już, o czym mówię.

Autorka sięga po najnowsze ustalenia archeologów i historyków. Dzięki temu jej książka przybliża najbardziej aktualny stan wiedzy, choć sama Krzemińska zaznacza, że za kilka lat wiele może się zmienić. Pierwsze sześć rozdziałów to chronologiczna wizja kolejnych epok, aż do pojawienia się Słowian. Przeczytamy o najstarszym osadnictwie na naszych ziemiach. Dowiemy się, dlaczego neolit to jedna z najbardziej fascynujących epok w dziejach ludzkości. Dlaczego tak dużą rolę odegrały w historii brąz i bursztyn?

Wreszcie dotkniemy najbardziej spektakularnego odkrycia na ziemiach Polskich – osady w Biskupinie. Autorka wysuwa przy okazji interesującą tezę, że podział na Polskę „A” i „B” był już widoczny w I tysiącleciu p.n.e. Dlaczego? O tym przeczytajcie już sami.

Nie będę ukrywał, że dla mnie ciekawsza była druga połowa książki, traktująca o konkretnych wydarzeniach. Po raz kolejny zmagamy się z fundamentalnymi pytaniami polskiej archeologii. Czy kiedykolwiek poznamy na nie stuprocentowe odpowiedzi? W jaki sposób tworzyły się początki polskiej państwowości? Skąd wywodzili się Słowianie? Kim tak naprawdę był Mieszko I?

Wiele archeologicznych odkryć dokonywanych było przez przypadek. Przy okazji remontów, wyburzeń lub budowy autostrad. Stąd też mowa o archeologii autostradowej. Niestety wiele skarbów padało łupem złodziei lub nieumiejętnych urzędników.

Agnieszka Krzemińska stawia także śmiałe tezy. Czy uda się ustalić DNA Piastów? Dlaczego w tym celu – jej zdaniem – należy otworzyć grobowce ostatnich królów Polski z tej dynastii znajdujące się na Wawelu? Czy na pewno znaleźliśmy szczątki Mikołaja Kopernika? Czy archeolog może dowiedzieć się czegoś ze starych odchodów? W jaki sposób nauki ścisłe i przyrodnicze przychodzą archeologii z pomocą?

„Grody, garnki i uczeni. O archeologicznych tajemnicach ziem polskich” to bardzo ciekawa książka. Autorce należą się słowa uznania za to, iż w przystępny sposób opowiada o najciekawszych polskich odkryciach archeologicznych. Potrafi naprawdę zaciekawić czytelnika. Lektura publikacji nie jest nużąca, a wątki humorystyczne wprowadzane przez autorkę są kolejną wartością dodaną. Dzięki jej popularnonaukowej formie można ją polecić absolutnie wszystkim. Będzie dobrym wyborem dla tych, którzy mają już wiedzę o polskiej archeologii oraz dla tych, którzy dopiero zaczynają z nią swoją przygodę. Tytuł z pewnością wart uwagi.

Wojciech Sobański