Wyborne, znakomite!
Majstersztyk retoryki i sofistyki.
Szyderstwo i cynizm najwyższej próby.
Anatole France bawi się z intelektem czytelnika.
Jest to jakby przekorny traktat filozoficzny o istocie instytucji ludzkich i podstawach kodeksu moralnego.

Wyborne, znakomite!
Majstersztyk retoryki i sofistyki.
Szyderstwo i cynizm najwyższej próby.
Anatole France bawi się z intelektem czytelnika.
Jest to jakby przekorny traktat filozoficzny o istocie instytucji ludzkich i podstawach kodeksu moralnego.

Głębokie refleksje bohatera niezrozumiałe dla towarzyszy rozmów.

Głębokie refleksje bohatera niezrozumiałe dla towarzyszy rozmów.

Wyjątkowa pozycja (choć nie tak, jak "zaprzęg Priapa"),pod luźnym płaszczem powieści skrywająca traktat filozoficzno-społeczny. Znany nam z "Gospody pod Królową Gęsią Nóżką" ksiądz Coignard hojnie rozdaje tu perły swojego kpiącego stoicyzmu, a czyni to z niepowtarzalnym wdziękiem i w wyjątkowo oględnych słowach. Z pewnością nie przeszkadza mu w tym autor przekładu Franciszek Mirandola, który dokonując podobno tłumaczeń w zabójczym tempie, niechybnie dał sporo pracy redaktorom, ale w tym wypadku obronił nienaganny styl France'a.

Każdy rozdział to mini-traktat, podany w sposób lekki, dowcipny i smakowity. Treść jest tu przeciwieństwem formy, tyrady księdza Coignard traktują bowiem o kwestiach zasadniczych dla ludzkiej zbiorowości, rysując obrazy polityki czy społeczności z odmiennej, zdystansowanej perspektywy. Krytyka społeczna jest w tym ujęciu dogłębna miast powierzchownej, gdyż nie koncentruje się na danym ustroju czy zestawie praw, ale wywodzi niedoskonałość organizacji ludzi w społeczność z samego rdzenia, czyli natury ludzkiej, słabej, podatnej na pokusy i pozbawionej inicjatywy intelektualnej.
Staje się zarazem dzieło France'a antytezą przeważającej części dorobku literatury, szczególnie współczesnej, która często tym się wyróżnia, że skomplikowaną konstrukcją i hermetycznym językiem usiłuje skryć pustogłowie twórcy.
Co najciekawsze, przy tej naprawdę prostej konstrukcji można czytać powieść wielorako: na jednym poziomie jako pochwałę niezależności myślenia, na innym jako apologię wiary katolickiej i jej dogmatów, a na kolejnym jako drwinę z tejże wiary bezrozumności. Jedno nie ulega wątpliwości - France daje ucztę bogatą w smaki i barwy, ale także w przyprawy, odcienie i subtelności.

Ksiadz Coignard zarzuca ludziom zaślepienie prawidłami epoki, ustroju, czy nawet mody, hołubionymi pomimo dobitnie dostarczanych przez historię dowodów, że obyczaje i przepisy nie są wartościami stałymi i niezachwianymi, a tak zwany postęp nie zawsze dokonuje się w służbie rozumu.
Za pomocą paradoksów dowodzi niesprawiedliwości praw mających znieść niesprawiedliwość, a jako przyczynę takiego stanu wskazuje autora praw, człowieka, który będąc istotą skończoną i ograniczoną, bezskutecznie usiłuje stworzyć namiastkę doskonałości.
Wszystkie te myśli bez wysiłku wygłasza nieznany księżulo, przeglądając woluminy w księgarni lub pochylając się nad szklanicą wina w gospodzie i spoglądając niekiedy pożądliwym okiem ku Kasi koronczarce, która zeszła na złą drogę, o ile kiedykolwiek poczuła kształtną stópką dotyk drogi właściwej.

Hieronim Coignard, który, poniekąd słusznie, wyzywa Sokratesa od sofistów, niekiedy sam ochoczo ucieka się do sofistyki, choć czyni to dalece subtelniej, doskonale niemalże, przez co jego rzeczywiste poglądy wciąż czytelnikowi umykają, czyniąc tytuł dzieła genialnym żartem. W ten sposób powieść France'a staje się nieustanną zabawą w kotka i myszkę, do tego napisaną w stylu wysmakowanym, niedoścignionym. Przeczytałem ją bodajże już po raz trzeci, za każdym razem doszukując się w niej innych intencji autora i prawdopodobnie za każdym razem rozkosznie błądząc.

Wyjątkowa pozycja (choć nie tak, jak "zaprzęg Priapa"),pod luźnym płaszczem powieści skrywająca traktat filozoficzno-społeczny. Znany nam z "Gospody pod Królową Gęsią Nóżką" ksiądz Coignard hojnie rozdaje tu perły swojego kpiącego stoicyzmu, a czyni to z niepowtarzalnym wdziękiem i w wyjątkowo oględnych słowach. Z pewnością nie przeszkadza mu w tym autor przekładu...

Gruntowna i przewrotna krytyka człowieka i jego działalności, opartej na bezrefleksyjnie przyjętych "prawdach". France daje popis erudycji, poczucia humoru oraz przenikliwości, od czasu do czasu mrużąc do czytelnika oko, z pełną świadomością, że ledwie kilku innych twórców, a może i żaden, jest w stanie się z nim równać. Jedynym minusem lektury okazało się moje przekonanie, iż jeszcze nie w pełni jestem w stanie ją docenić i zrozumieć. Można to jednak również uznać za plus - za jakiś czas na pewno do niej wrócę.

Gruntowna i przewrotna krytyka człowieka i jego działalności, opartej na bezrefleksyjnie przyjętych "prawdach". France daje popis erudycji, poczucia humoru oraz przenikliwości, od czasu do czasu mrużąc do czytelnika oko, z pełną świadomością, że ledwie kilku innych twórców, a może i żaden, jest w stanie się z nim równać. Jedynym minusem lektury okazało się moje przekonanie,...