Kolekcja dzieł związanych z władającą niegdyś Księstwem Pomorskim dynastią Gryfitów jest najbardziej znaną i jedną z najważniejszych części zbiorów Muzeum Narodowego w Szczecinie. Wiele obiektów znajdujących się w tej kolekcji to znakomite dzieła sztuki, mające swoje ustalone znaczenie w spuściźnie artystycznej Europy. Należy do nich m.in. egreta i rozety Franciszka I, portret Filipa I pędzla Łukasza Cranacha Młodszego czy drogocenne stroje książąt. Kolekcja ma również dużą wartość dla budowania tożsamości regionalnej dzisiejszych Pomorzan. Na tle burzliwych dziejów księstwa w późniejszych stuleciach czasy świetności pod rządami Gryfitów były postrzegane jako mityczny złoty wiek, stając się dla mieszkańców Pomorza powodem do dumy i identyfikacji z regionem. Tytuł nowej stałej wystawy „Złoty wiek Pomorza. Sztuka na dworze książąt pomorskich w XVI i XVII w.” oddaje europejską rangę kolekcji i jednocześnie podkreśla jej znaczenie dla kultury regionu.


W 1496 r. Bogusław X postanowił wesprzeć cesarza Maksymiliana I w konflikcie zbrojnym z królem Francji Karolem VIII. Do wojny ostatecznie nie doszło, a książę pomorski postanowił wyruszyć dalej, do Ziemi Świętej i Włoch. Wyprawa zamieniła się w trwającą dwa lata podróż, która była dla niego okazją do poznania wielu dworów środkowej Europy i Włoch, w tym również cesarskiego i papieskiego. Przyjęty przez papieża Aleksandra VI Borgię w Rzymie, otrzymał od niego ceremonialny miecz, który był zapewne pierwszym renesansowym dziełem sztuki, jakie zawitało na dwór pomorski' (il. 9). Doświadczenia zebrane w czasie tej wyprawy z pewnością wpłynęły na politykę księcia, nie zmieniły jednak jego zasadniczych upodobań artystycznych. Nieliczne zachowane do dziś dzieła sztuki jego fundacji utrzymane były w każdym razie w duchu późnego gotyku. Dotyczy to zarówno architektury rozbudowywanych przez niego zamków (m.in. w Szczecinie, Wologoszczy i w Slupsku),jak i rzeźby (ołtarz z kościoła we Wkryujściu). Trudno natomiast wyrokować o upodobaniach księcia dotyczących malarstwa, bowiem wiązany jest z nim dziś tylko jeden obraz, niewielkie przedstawienie Madonny z kręgu Quentina Massysa (il. 10).
Rafał Makała, Sztuka w służbie książąt pomorskich w XVI i XVII wieku