Mikołaj Zebrzydowski 1553-1620, szkic biograficzny

Publikację otwiera obraz genealogii rodu Zebrzydowskich oraz najbliższego otoczenia rodzinnego Mikołaja. Autorzy oparli się na źródłach z epoki i staropolskich herbarzach, co umożliwiło weryfikację wielu błędnych teorii powielanych przez historiografię. Udało się m.in. ustalić, że Zebrzydowski przed poślubieniem Doroty z Herburtów miał wcześniej nieznaną z imienia żonę, a jego rzekomy brat Jan faktycznie nie istniał, bowiem wojewoda krakowski był jedynakiem.

Przedstawiono młodość i edukację Zebrzydowskiego, autorzy doszli także do wniosku, że wbrew dawnym opiniom Zebrzydowski był człowiekiem bardzo dobrze wykształconym, choć nie uzyskał żadnych stopni akademickich.

W kolejnych rozdziałach ukazano cały przebieg kariery politycznej Mikołaja Zebrzydowskiego, co było istotnym zabiegiem, bowiem do tej pory poza pracami nielicznych historyków (m.in. P. Guzowskiego i J. Bylińskiego) ukazywano jego polityczną biografię głownie przez pryzmat antykrólewskiego rokoszu. Uzyskane wyniki pozwoliły stwierdzić, że Mikołaj był zasłużonym wojskowym, m.in. dzielnie walczył w wojnach z Rosją, jak również był oddanym służbie państwowej politykiem.

Z kolei okres rokoszu, kiedy Zebrzydowski w sposób jawny wystąpił przeciw królowi został przedstawiony z uwzględnieniem nie tylko skomplikowanej sytuacji politycznej, ale również pokuszono się o próbę odgadnięcia osobistych ambicji i motywacji dumnego magnata.

Druga część książki została poświęcona działalności fundacyjnej i dobroczynnej Mikołaja Zebrzydowskiego ze szczególnym zwróceniem uwagi na powstanie klasztoru kalwaryjskiego, miasta Zebrzydów, działalności w rodowych Zebrzydowicach oraz opieki nad różnymi zakonami. Pierwszy raz wykorzystano w badaniach na początkami dzisiejszej Kalwarii Zebrzydowskiej najstarszą Księgę miejską przechowywaną w Archiwum Narodowym w Krakowie.

Wreszcie w ostatniej części książki ukazano obraz Mikołaja Zebrzydowskiego w literaturze i sztuce za życia i po śmierci.

W książce przedstawiono też próbę oceny postaci wojewody, który jawi się autorom jako człowiek z krwi i kości, typowy polski magnat polski, z wszelkimi jego wadami i zaletami.

Monografia ta, choć ujęła w szerokich ramach życie i działalność Mikołaja Zebrzydowskiego została jednak ostatecznie pomyślana jako szkic biograficzny. W trakcie prac nad tą książką Autorzy mieli bowiem utrudnione zadanie, ze względu na częściowy, a okresowo nawet całkowity brak dostępu do archiwów i bibliotek wskutek epidemii koronowirusa. Tym samym opracowanie to nie wyczerpuje całości tematyki, ale powinno stanowić dla następnych badaczy podstawę i zachętę do dalszych badań nad postacią Mikołaja Zebrzydowskiego.