Jesteśmy społecznością, która kocha książki

„Punkt zwrotny” to książka, w której Peter Englund zebrał historie 40 osób, które przeżyły kluczowy i przełomowy dla rozwoju II wojny światowej listopad 1942 roku. Książka zainteresowała mnie nie tylko tematycznie, ale również kompozycyjnie. Znajdziemy w niej bowiem relacje i punkty widzenia 40 skrajnie osób, z całego globu. Różni ich wiek, płeć, pozycja społeczna, ale też rola, jaką mieli do odegrania w konflikcie lub odwrotnie, sytuacja, w jakiej się znalazły z powodu działań wojennych. Łączy zaś jedno: pamiętny listopad, kiedy to przekonanie iż państwa Osi zwyciężą zaczęło trząść się w posadach a sytuacjach na poszczególnych frontach zaczęła diametralnie się odwracać. Czyje relacje odnajdziemy w zbiorze? Wachlarz i przekrój osobowościowy jest naprawdę szeroki. Wśród wspomnień wojskowych (np. szeregowca oraz porucznika piechoty pod Stalingradem, majora i spadochroniarza w Afryce Północnej, strzelca bombowca Lancaster, oficera, w drodze na front wschodni, czołgisty w Afryce Północnej, sierżanta piechoty w Nowej Gwinei, białoruskiego partyzanta czy lekarza wojskowego),korespondentów wojennych, znajdziemy głosy kobiet (matek, gospodyni domowych, studentek, doktorantki fizyki w Chicago, uciekinierek, dziennikarek). Nie brakuje również punktu widzenia faszysty dezertera, więźnia w obozie zagłady w Treblince, zajmującym się wyrywaniem złotych zębów zabijanych ludzi, niewolnicy seksualnej w japońskim domu publicznym oraz samego Alberta Camusa, przebywającego wówczas w Le Panelier, pracującego nad „Obcym i „Dżumą”. >>„Uwięzieni jak szczury!”, pisze w swoim pamiętniku Albert Camus. Nieczęsto używa wykrzykników. Do rzadkości należy również zamieszczenie przez niego daty, 11 listopada. Podobnie jak miliony innych ludzi, trzymał się z boku, w nadziei, że wkrótce wszystko się skończy, tak jak inni rozmyślał o tym, by „coś zrobić” – to jego własne słowa – być może, jak wielu innych, w chwilach słabości wolał nie interesować się wojną, żywiąc absurdalną nadzieję, że dzięki temu wojna nie zainteresuje się nim.<< Ogromnym plusem publikacji jest jej przekrojowość. Przytoczone przekazy są różnorodne, a swym zasięgiem obejmują niemal cały świat. Osoby w swych wspomnieniach, przytoczonych pamiętnikach, listach starają się opisać jak wyglądało życie w tamtych czasach, sam autor zaś nie podejmuje próby wyjaśniania czym II wojna światowa była i jakie polityczne czy też techniczne mechanizmy nią rządziły. To opisy ówczesnej rzeczywistości z jednostkowych punktów widzenia, z uwzględnieniem skrajnych emocji: obaw, traum i nadziei indywidualnych osób rozsianych po różnych punktach globu, znajdujących się w skrajnie różnych, nierzadko granicznych sytuacjach. Wspomnienia bywają bardzo osobiste, są mocno niejednorodne, dają jednakże sumaryczny podgląd na globalną sytuację zwykłych i zwyczajnych ludzi, tym, którym dane było przeżyć najważniejszy miesiąc II wojny światowej. W moim odczuciu reportaż ma jeden minus. Wspominki poszczególnych osób nie następują po sobie, są rwane i się przeplatają. To wprowadza chaos, trudno podążać za poszczególnymi ścieżkami, łatwo się pogubić w strzępkach poszczególnych wspomnień i odmiennych perspektywach, tym bardziej, iż nie mamy do czynienia z relacjami kilku osób, a kilkudziesięciu. Szkoda również, iż załączone w publikacji zdjęcia nie dokumentują poszczególnych opowieści, a zebrane zostały hurtem, w jednym miejscu. Niemniej publikacja warta uwagi, chociażby ze względu na swoją eksperymentalną formę i zgrabny język a także obraz wojny widziany okiem zwykłego obywatela świata.