Radosław Sikora

W jaki sposób husarzom udawało się zręcznie manewrować kopią o długości aż sześciu metrów? Dlaczego uzbrojonym w broń palną oddziałom wroga nie udawało się zatrzymać szarżującej husarii? Po co husaria nosiła skrzydła? I wreszcie: dlaczego upadła formacja wojskowa, która przez bagatela dwieście lat nie miała sobie równych na polach bitew? Na te i masę innych pytań odpowiada książka Radosława Sikory „Z dziejów husarii”. Sikora – doktor nauk historycznych, autor wielu książek i publikacji z zakresu historii nowożytnej oraz wojskowości – promuje wiedzę o husarii nie tylko poprzez słowo pisane, ale także jako aktywny działacz Fundacji Hussar, której jednym z celów jest przybliżanie dziejów tego wyjątkowego wojska w Polsce i Europie. Książka ukazała się na rynku nakładem Instytutu Wydawniczego Erica w ramach obchodów 400. rocznicy świetnego zwycięstwa Polaków nad kilkukrotnie liczebniejszą armią rosyjsko-szwedzką pod Kłuszynem, zwycięstwa, którego nie byłoby właśnie bez skutecznych szarż husarii. Rzut oka na pozycje bibliograficzne uświadamia, że autor bazuje przede wszystkim na źródłach z epoki, w tym na relacjach samych husarzy. Sikora do tematu podchodzi z zacięciem pasjonata, ale bynajmniej nie przesłania to zdrowego rozsądku i chłodnej naukowej analizy badacza. Nie ma tu niepotrzebnej egzaltacji, iż „husaria wielkim wojskiem była”. Książka nie jest monografią, raczej przedstawieniem podstawowych informacji w popularnonaukowej – a więc przystępnej – formie. Poznajemy między innymi ewolucję wyposażenia i technikę walki husarskich towarzyszy, choć moim zdaniem brakuje przedstawienia manewrów konnicy na polu bitwy. Autor dorzuca też garść ciekawostek i rozwiewa mity, które – nierzadko z winy samych historyków – narosły wokół legendarnej jazdy. Wymieniając bitwy, podczas których główną rolę odegrała husaria, Sikora pisze między innymi o starciu pod Lubieszowem, gdzie 17 kwietnia 1577 roku wojska królewskie rozbiły oddziały buntujących się przeciwko Stefanowi Batoremu gdańszczan. W poszukiwaniu Lubieszowa spójrzmy na mapę Pomorza. I co? I nic – taka miejscowość nie istnieje. To znaczy jest, ale od dawna nazywa się Lubiszewo (a konkretnie Lubiszewo Tczewskie),a nie Lubieszów. Wielu historyków uparcie ją powtarza. Zrozumiałbym to, gdyby pole bitwy znajdowało się obecnie poza granicami kraju, na zasadzie – bitwa pod Kircholmem, a nie bitwa pod Salaspils, jak obecnie nazywa się to łotewskie miasto… Wydawca wykonał masę dobrej roboty. W ręce Czytelników trafia więc pozycja z dużą liczbą zdjęć i ilustracji, w twardej oprawie i na dobrej jakości papierze. Zdecydowaną większość fotografii wykonano podczas cosierpniowej imprezy historycznej „Vivat Vasa!”, odbywającej się na pokrzyżackim zamku w Gniewie (woj. pomorskie). Pasjonat XVII-wiecznej wojskowości nie może jej nie znać. Grupy rekonstrukcyjne odtwarzają wówczas bitwę z 1626 roku, podczas której spotkały się armie dwóch królów z rodu Wazów – Zygmunta III i Gustawa II Adolfa. Licznie zgromadzona publika może podziwiać także egzercerunki chorągwi husarskich. Lektura „Z dziejów husarii” raczej nie wniesie do wiedzy osób, które z historią tej formacji miały już kilkukrotnie do czynienia, wielu nowych wiadomości, ale dla tych, którzy dopiero rozpoczynają przygodę z husarią, to pozycja w sam raz. Książka Radosława Sikory liczy mniej niż sto stron, więc można ją przeczytać w jeden wieczór. I nie będzie to czas stracony.