Nieoczywista historia ‘z okolic’ nauki

Ludzie mają szalone pomysły. Większość z nich nie trafia do przestrzeni publicznej. Może i dobrze, choć z drugiej strony można by się z tego czegoś nauczyć o indywidualnych ‘upadkach intelektu’, meandrach myśli czy pasjach, które nie zakwitły do dojrzałej postaci użyteczności. Krzysztof Rejmer w drugiej części zbioru ciekawych historii, zaskakuje snuciem opowieści zmierzających czasem w nieoczekiwanych kierunkach. „Zapomniane historie nauki. Panny apteczkowe, znachorzy, kołtuny” to subiektywny wybór około sześćdziesięciu odkurzonych historyjek wydobytych z lamusa, które powinny dać do myślenia. Nawet jeśli teatry anatomiczne, pływające cerkwie czy pigułki na przeczyszczenie wielokrotnego użytku, to przykłady ‘kulawych innowacji’, to jednak uczyły pokory, ćwiczyły w procesie poznawczym i dość często pośrednio przyczyniały się do czegoś wartościowego. Przykładów nastrajających do takich odczuć, Rejmer dostarczył mi sporo. Momentami niektóre historie się ‘nie kleiły’, były zbyt rozproszonymi opowiastkami o zwykłych losach ludzkich, wystarczająco jednak często wciągały mnie w budowany nastrój różnych epok – od starożytności po początek XX-tego wieku.

Dużą zaletą książki jest bardzo szeroki zakres tematyczny wybranych historyjek (głównie: technika, matematyka, medycyna). Większość z nich była mi nieznana. Choć każda jest zamkniętym tekstem, to wszystkie zawierają czytelny morał czy niebanalną puentę. Czasem człowiek w starszym wieku coś osiąga wartościowego, wręcz wbrew pokrętnemu życiu, jak Stifel, który mimo późno zdobywanej edukacji zasłużył na miano najwybitniejszego niemieckiego algebraika XVI wieku (str. 43-44). Czy Bazalgetti, którego wytrwałość i wizja doprowadziły do otwarcia londyńskich kanałów ściekowych, które automatycznie uratowały życie wielu tysięcy osób chronionych od teraz od zarazy nawiedzającej wcześniej to ogromne miasto (str. 381-382). Zdecydowanie więcej opowieści to świadectwo ludzkiej szarlatanerii, niedouczenia, naiwności czy obskurantyzmu wszelakiej proweniencji. Rejmer dość oszczędnie komentuje opisywaną rzeczywistość, skupia się na jednoznacznym oddaniu zarówno obyczajowości epoki, którą akurat dotyka, jak i na wielostronnym (z bardzo dobrze wykonaną kwerendą) przybliżeniu konkretnych osobowości. Tak było chociażby z Paracelsusem czy Dippelem.

Bardzo dobrze w zbiorze opowieści wypadły teksty o Polakach, takie mało znane, ale z reguły z pozytywnym przesłaniem (więc te fragmenty odpowiednie są raczej dla czytelników-rodaków o niskiej samoocenie, a przesadnie dumni z naszej wyjątkowości dostaną niezasłużoną amunicję). Jest bardzo pracowity ogrodnik i specjalista od odmian jabłoni prof. Hrebnicki. Są pionierzy lotnictwa Saloni i Tański. Jest niesławny Wojnicz i jego manuskrypt. Cala historia fałszerstwa wciąż nie ma pełnego wyjaśnienia, choć tu Rejmer się trochę pogubił nie wyjaśniając czemu skrypt wiąże się z nazwiskiem akurat polskiego antykwariusza (str. 285-294).

„Zapomniana historia nauki” stanowi bardzo dobry punkty wyjścia do zagłębienia się w konkretny, interesujący odbiorcę, temat. Zdumienie, obrzydzenie, zaciekawienie, namysł czy zakłopotanie w wyniku styczności z pomysłowością innych Ziemian - to gwarantowane stany czytelnika. Można wybrać kierunek związany z przywołaną szeroko homeopatią, mitem ‘antropo-dendrologicznym’ i kobietami rosnącymi podobno na drzewach w odległych krainach, czy pseudo-transplantacjami narządów rozrodczych kóz poprawiających jakoby zdolności prokreacyjne ludzi. Ostatecznie niewiele tekstów mnie znużyła strukturą przeładowaną faktami (np. ta o olejkach wonnych, hochsztaplerze sprzedającym napoje na mikroby czy agencie-kameleonie Trebitschu). Sama końcówka pracy to piękne teksty o potrzebie walki z wstecznictwem antyszczepionkowym i z przykładami konsekwencji niefrasobliwości sprzed dekad i stuleci. W książkę autor wplótł sporo grafik, są przywołane trafnie teksty źródłowe. Oddają ducha każdej epoki. No i są ciekawostki. Nie wypada nawet wspominać o związkach Frankensteina z ogromnym wybuchem wulkanu Tambor, czy o przyczynach izolacji i kwarantanny wyspy Gruinard do 1990. Zachęcam innych do odkrywania, bo warto!

Na koniec, nie mogę się powstrzymać przed dodaniem jednego cytatu. Rejmer przywołuje, aktualne jak nigdy, słowa Cottona Mathera, wielkiego propagatora szczepień (i to w dobie Newtona i polskich saskich elekcji!),o zgromadzonym tłumie, który chciał go zlinczować za praktyki medyczne ratujące życie (str. 387):

„Są tak niedorzeczni, że równie dobrze można apelować o rozsądek do słupa lub sprzeczać się z trąbą powietrzną.”

Książka Rejmera, obok luźno związanego z nią tomu poprzedniego, może stanowić świetny prezent świąteczny dla każdego. Ładna szata graficzna, liczne zwroty akcji, mnóstwo bohaterów, a przy okazji trochę zadumy i wiedzy. Sam dostałem na koniec niespodziewaną i bardzo ciekawą zachętę do kolejnej lektury, ale to już inna historia…

DOBRE plus – 7.5/10

Nieoczywista historia ‘z okolic’ nauki

Ludzie mają szalone pomysły. Większość z nich nie trafia do przestrzeni publicznej. Może i dobrze, choć z drugiej strony można by się z tego czegoś nauczyć o indywidualnych ‘upadkach intelektu’, meandrach myśli czy pasjach, które nie zakwitły do dojrzałej postaci użyteczności. Krzysztof Rejmer w drugiej części zbioru ciekawych...

Książka „Zapomniana historia nauki. Panny apteczkowe, znachorzy i kołtuny.” Krzysztofa Rejmera czyta się dużo spokojniej niż poprzedni tom. Pierwsze opowiadanie dotyczy historii czarnej kawy, „gorzkiego wynalazku szatana”.
cytat:
„Jakąż niespodzianką musiało być nieoczekiwane oświadczenie papieża Klemensa VIII: „Ten diabelski napój jest tak wyborny… Powinniśmy przechytrzyć diabła, chrzcząc go”. W 1683 roku na Placu Świętego Marka w Wenecji swe podwoje otworzyła Caffe Florian – najstarsza europejska kawiarnia, nieprzerwanie czynna po dziś dzień.”
Książka i kawa, zachęcający duet!

Następne opowiastki dotyczą raczej dziwnych obyczajów – nie obcinaj kołtuna bo umrzesz, ciekawostek przyrodniczych, czy domorosłych lekarzy znających przepisy na mikstury leczące wszystkie choroby. Pigułka na przeczyszczenie wielokrotnego użytku, to też wymysł tamtych czasów.
Ciekawy jest temat dotyczący transfuzji krwi. Błędy popełniane i odkrycie grup krwi to wcale nie taka znowu dawna historia, warto zapoznać się z czymś co dzisiaj tak często ratuje nam życie.
Z pewnością na uwagę zasługuje historia powstania zapałki, jak i historia czytania pracownikom książek w trakcie wykonywania cygar fabryki w Hawanie przez specjalnie zatrudnionego lektora.

Dowiadujemy się o licznych przekazach nt. rzekomych cudach przyrody, sposobach radzenia z higieną ciała i otoczenia, jak i wielu nietrafionych pomysłach które zrodziły się ze zbyt wybujałej fantazji naszych przodków.

Jednak tę książkę łatwiej było czytać, wiedząc, że różnorodność tematów łatwiej ogarnąć czytając książkę z przerwami.

Książka „Zapomniana historia nauki. Panny apteczkowe, znachorzy i kołtuny.” Krzysztofa Rejmera czyta się dużo spokojniej niż poprzedni tom. Pierwsze opowiadanie dotyczy historii czarnej kawy, „gorzkiego wynalazku szatana”.
cytat:
„Jakąż niespodzianką musiało być nieoczekiwane oświadczenie papieża Klemensa VIII: „Ten diabelski napój jest tak wyborny… Powinniśmy przechytrzyć...

Fantazje i facecje, ciekawostki, anegdotki, marzenia i mrzonki ludzkości, a wszystko to w „Zapomnianej historii nauki. Panny apteczkowe, znachorzy, kołtuny” Krzysztofa Rejmera.

Czy wiesz, że kawa była uważana dawniej za napój szatana i inspirowała spiskowców do zdrady? A zmierzchnica trupia główka, ćma z charakterystycznym wzorem czaszki, kojarzona była ze śmiercią i uznawana za totem czarownic? Natomiast teriak od czasów starożytności aż do początków XX wieku uznawany był za idealne remedium na wszelkie choroby?

Krzysztof Rejmer pisze o wszystkim – o mniej i bardziej szalonych wynalazkach, o intrygujących pomysłach, o tworach ludzkich rąk, które do dzisiaj dają do myślenia, budzą naszą ciekawość, inspirują do dalszych poszukiwań. To opowieści, które rozpalają wyobraźnię, ale też zapraszają do grzebania w bebechach historii na własną rękę. Poruszają wszelkie możliwe tematy od starodawnej medycyny i alchemii, przez zagadnienia matematyczne, aż po legendy o dzieciach wychowanych przez niedźwiedzie. Krążą po wszystkich możliwych erach, od starożytności, przez średniowiecze po współczesność. Zaglądają w każdy zakamarek globu od Etiopii, przez obie Ameryki po Warszawę. A czytelnik nie ma dość!

Spragniony wiedzy, ciekawski umysł czytelnika zachłyśnie się podczas lektury publikacji Krzysztofa Rejmera. „Zapomniana historia nauki. Panny apteczkowe, znachorzy, kołtuny” po brzegi wypełniona jest wiedzą mniej i bardziej potrzebną, intrygującą, wodzącą za nos. Aż chce się myszkować dalej w poruszonych tematach, wykorzystywać wybrane historyjki w najmniej spodziewanych momentach, tak, by zaskoczyć swojego rozmówcę, by zbić go z pantałyku. To fascynujące eseje do czytania na jeden chaps lub do czytania po kawałku, po rozdziale, kiedy tylko dusza zapragnie.

Historie o wszystkim dla tych, którzy chcą wiedzieć więcej.

Fantazje i facecje, ciekawostki, anegdotki, marzenia i mrzonki ludzkości, a wszystko to w „Zapomnianej historii nauki. Panny apteczkowe, znachorzy, kołtuny” Krzysztofa Rejmera.

Czy wiesz, że kawa była uważana dawniej za napój szatana i inspirowała spiskowców do zdrady? A zmierzchnica trupia główka, ćma z charakterystycznym wzorem czaszki, kojarzona była ze śmiercią i...

Interesująca książka. Wiele ciekawostek o których nie miałam pojęcia. Polecam.

Interesująca książka. Wiele ciekawostek o których nie miałam pojęcia. Polecam.