Bardzo przystępnie i ciekawie napisana książka popularyzująca stan wiedzy o gatunku homo sapiens. Syntetyczne ujęcie wiadomości z tak różnych dziedzin jak paleontologia, genetyka, fizjologia, lingwistyka, geografia i archeologia. Bardzo polecam.

Bardzo przystępnie i ciekawie napisana książka popularyzująca stan wiedzy o gatunku homo sapiens. Syntetyczne ujęcie wiadomości z tak różnych dziedzin jak paleontologia, genetyka, fizjologia, lingwistyka, geografia i archeologia. Bardzo polecam.

Diamond opowiada z pasją (wszystkie anegdoty z Nowej Gwinei są świetne),z głębokim szacunkiem dla różnorodności człowieka, i z wspaniałą wszechstronną znajomością tematu. Myślę że dziś przydałaby się szersza redakcja, uzupełniająca stan wiedzy , przesunęły się do tyłu daty różnych wydarzeń z prehistorii, o neandertalczyku odkryto wiele nowego (w tym o jego sztuce i wierzeniach),sporo już wiemy o denisowianach, czy procentowej zawartość DNA obu tych homo w naszym. Inne są najnowsze ustalenia o rozprzestrzenianiu się języka praindoeuropejskiego ( z pd Kaukazu i drogą pokojową, nie ma Diamondowskich, bardzo obrazowych wilków i owiec). Chętnie poczytałabym przypis o Wielkim Skoku – o jego przesunięciu terytorialnym do Afryki wspomina i Diamond w napisanym kilka lat później posłowiu. O komunikacji zwierząt warto poczytać u de Whaala, i zadać sobie pytanie czy to już języki obce, u Dunbara o roli i ewolucji ludzkiej mowy.
Kilka zagadnień z Trzeciego szympansa, Diamond bardzo rozwija w „Strzelbach, zarazkach, maszynach” – wpływ geografii na powstawanie pierwszych ludzkich cywilizacji, rola pszenicy i jej porównanie do innych zbóż, choć temat udomowienia zwierząt w „Strzelbach” potraktowany szerzej, tu wydawał mi się lepiej wytłumaczony.

A jednak to wszystko nie zmienia aktualności tej książki jako całości. Warto prześledzić poszukiwania odpowiedzi na pytanie kim jesteśmy, co stanowi o naszej odrębności, a co niekoniecznie i w końcu: czy sami sobie nie szykujemy zagłady (rozdziały o ludobójstwach i wymieraniu gatunków).

Diamond opowiada z pasją (wszystkie anegdoty z Nowej Gwinei są świetne),z głębokim szacunkiem dla różnorodności człowieka, i z wspaniałą wszechstronną znajomością tematu. Myślę że dziś przydałaby się szersza redakcja, uzupełniająca stan wiedzy , przesunęły się do tyłu daty różnych wydarzeń z prehistorii, o neandertalczyku odkryto wiele nowego (w tym o jego sztuce i...

Autor przedstawił w swej książce całą historię Homo Sapiens oraz wpływ tego gatunku na Ziemię i jej przyrodę. Całość jest przedstawiona w wyjątkowo ciekawy sposób, książkę czyta się bardzo przyjemnie. Jared Diamond stara się wyjaśnić, dlaczego genetycznie, tak niewiele różnimy się od szympansów, a w praktyce jesteśmy kimś o wiele bardziej wyjątkowi - mamy sztukę, skomplikowane wynalazki oraz stety/niestety bardzo duży wpływ na naszą planetę. Bardzo interesujące były rozdziały o tym, że nie tylko współczesny człowiek niszczy przyrodę, ale robimy to już od początku istnienia Homo Sapiens, od 50 tys. lat. Kromaniończycy, Indianie, Polinezyjczycy czy Aborygeni wcale nie troszczyli się o przyrodę lepiej niż my, likwidując większość dużych ssaków i nielotnych ptaków na terytoriach, w których mieszkali. Z książki dowiemy się również, dlaczego przyroda stworzyła menopauzę u kobiet (coś niespotykanego u innych gatunków),dlaczego palimy papierosy, pijemy alkohol i zażywamy narkotyki oraz czy masowe mordowanie osobników tego samego gatunku co my to tylko cecha ludzi.
Reasumując, lektura ta jest sporym kompendium wiedzy o człowieku przedstawionej w wyjątkowo przystępny sposób.

Autor przedstawił w swej książce całą historię Homo Sapiens oraz wpływ tego gatunku na Ziemię i jej przyrodę. Całość jest przedstawiona w wyjątkowo ciekawy sposób, książkę czyta się bardzo przyjemnie. Jared Diamond stara się wyjaśnić, dlaczego genetycznie, tak niewiele różnimy się od szympansów, a w praktyce jesteśmy kimś o wiele bardziej wyjątkowi - mamy sztukę,...

Nigdy nie czytałem Harariego, ale ponoć jego decyzja o pisaniu książek "o wszystkim" była inspirowana lekturami Diamonda. Bez wątpienia to świetna inspiracja, bo erudycja, rozmach i lekkość pisania tego ostatniego są ponadprzeciętne. "Trzeci szympans" jest dla wszystkich zainteresowanych tak niepopularnymi pytaniami jak "skąd przychodzimy, kim jesteśmy, dokąd zmierzamy?" ;) Diamond roztacza wielką, ale i dość niepokojącą wizję kondycji zwierzęcia zwanego człowiekiem opierając się na analizie historycznej, swoim przenikliwym umyśle pozwalającym na dostrzeganie analogii oraz dostępnych badaniach naukowych z przeróżnych dziedzin od archeologii do lingwistyki. Polecam wszystkim ciekawskim oraz tym, którzy nie zadowalają się prostymi odpowiedziami. A ja już sobie ostrzę zęby na jego nagrodzone Pulitzerem "Strzelby..." :)

Nigdy nie czytałem Harariego, ale ponoć jego decyzja o pisaniu książek "o wszystkim" była inspirowana lekturami Diamonda. Bez wątpienia to świetna inspiracja, bo erudycja, rozmach i lekkość pisania tego ostatniego są ponadprzeciętne. "Trzeci szympans" jest dla wszystkich zainteresowanych tak niepopularnymi pytaniami jak "skąd przychodzimy, kim jesteśmy, dokąd...

Dzielimy aż 98 procent genów z szympansami, a jednak tylko my jesteśmy dominującym gatunkiem na Ziemi, podczas gdy tak bliskie nam genetycznie szympansy, pozostają pod wieloma względami równie nam odległe jak wszystkie inne naczelne. Ta kwestia jest nadrzędnym pytaniem, które towarzyszy nam w czasie lektury absolutnie fascynującej książki Jareda Diamonda. Książki tyleż prowokacyjnej, co mającej solidne podstawy naukowe. Laureat nagrody Pulitzera, Jared Diamond odkrywa jednak nie tylko to, jak szybko rozwinęliśmy zdolność rządzenia światem, ale też jak krótka dzięki nam stała się droga do jego nieodwracalnego zniszczenia.

Około 10 tysięcy lat temu tempo naszego rozwoju uległo przyspieszeniu: zajęliśmy Amerykę, co zbiegło się w czasie z wymarciem dużych ssaków (po części wymarły zresztą właśnie dzięki nam). Rozwój rolnictwa, a parę tysięcy lat później pojawienie się pierwszych tekstów pisanych, przyspieszyły rozwój naszej technicznej wynalazczości. Wraz z nią człowiek rozwinął jednak narkomanię, ludobójstwo i niszczenie środowiska, które zaczęło zagrażać bytowi całych społeczeństw. Już pierwsi osadnicy polinezyjscy i Malgasze spowodowali masowe wytępienia gatunków. Wynalazek Gutenberga i światowa ekspansja piśmiennych Europejczyków pozwala nam szczegółowo śledzić rozwój i zmierzch ludzkiej cywilizacji. Kurczą się obszary użyteczne rolniczo, ubywa zapasów pożywienia w morzach i innych naturalnych produktów, zmniejsza się zdolność środowiska do absorbcji odpadów. Coraz więcej ludzi z coraz większą siłą konkuruje o malejącą ilość zasobów.

Osiągnęliśmy poziom zniszczenia, w którym dalsza degradacja środowiska będzie trwała dziesiątki lat nawet bez udziału człowieka. Populacje wielu gatunków spadły do poziomu, z którego nie mogą się już odrodzić. Ten pesymistyczny pogląd przedstawił ponad sto lat temu (1912 r.) w cynicznej wypowiedzi holenderski odkrywca i profesor Artur Wichmann (autor monumentalnego traktatu o eksploracji Nowej Gwinei). Przeanalizował wszystkie dostępne źródła informacji o Nowej Gwinei (od najstarszych doniesień przenikających poprzez Indonezję do raportów wielkich ekspedycji XIX i XX wieku). Analizując informacje z tak różnych okresów historycznych zaobserwował, że kolejni odkrywcy popełniali wciąż od nowa te same absurdalne błędy, a ich bezpodstawna pycha z powodu przesadnie ocenianych dokonań, odmowa przyjęcia do wiadomości katastrofalnych niedopatrzeń, ignorowanie doświadczeń poprzednich badaczy, owocowały powtarzaniem takich samych błędów. Wichmann nie łudził się - przewidywał, że kolejni eksploratorzy będą popełniali stare błędy („Żadnej nauczki, wszystko poszło w niepamięć!”).

Diamond próbuje uwolnić się od tak katastroficznego myślenia - przywołuje widmo zagłady nuklearnej towarzyszące nam od lat, ale jednak widmo niespełnione. Pisze o naszej osobistej odpowiedzialności, wierząc, że potrafimy oprzeć się pokusie kupna futra z wymierających dzikich kotów, albo zjedzenia steku z wieloryba, czy zupy z płetwy rekina.

Czy optymizm Autora jest uzasadniony? Nie sądzę. Książka powstała kilkadziesiąt lat temu a ospałe decyzje rządów i korporacji pokazują, że pazerność i bezmyślność nadal pozostają domeną naszego gatunku. Pozostaje z radością dać się porwać znakomitej narracji i niezwykle przystępnego omówienia procesów ewolucji i rozwoju cywilizacji. Nawet jeśli już niewiele pokoleń będzie mogło wypierać się pokrewieństwa ze zwierzętami.

Dzielimy aż 98 procent genów z szympansami, a jednak tylko my jesteśmy dominującym gatunkiem na Ziemi, podczas gdy tak bliskie nam genetycznie szympansy, pozostają pod wieloma względami równie nam odległe jak wszystkie inne naczelne. Ta kwestia jest nadrzędnym pytaniem, które towarzyszy nam w czasie lektury absolutnie fascynującej książki Jareda Diamonda. Książki tyleż...

Fantastyczna książka o ewolucji Homo sapiens i o tym, jak niewiele nas (rodzaj Homo) dzieli od rodzaju Pan w zakresie genów, ale jak wiele nas dzieli w zakresie rozwoju społecznego. Świetna lektura.

Fantastyczna książka o ewolucji Homo sapiens i o tym, jak niewiele nas (rodzaj Homo) dzieli od rodzaju Pan w zakresie genów, ale jak wiele nas dzieli w zakresie rozwoju społecznego. Świetna lektura.

Od jakiegoś czasu zastanawiałem się nad zakupem tej książki, wątpliwości moje budził głównie rok jej ukazania się na rynku wydawniczym 1992. Cóż, 29 lat we współczesnej nauce, nawet tej popularnej, to jednak szmat czasu ...

Wyobraźcie sobie moje zaskoczenie i radość, kiedy w czerwcu zobaczyłem "Trzeciego szympansa" do ściągnięcia za free w jednej z księgarni internetowych. Nie wiem, czy to była promocja, czy zwyczajne przeoczenie, nie zastanawiałem się zbytnio nad przyczyną tego zjawiska, po prostu ściągnąłem książkę.

Ściągnąłem, zacząłem czytać i przepadłem, rzecz napisana jest po prostu fenomenalnie, autor przy pomocy gawędziarskiego wręcz stylu potrafi przekazać całe tony nieoczywistych informacji.

Z treści tej pracy możemy dowiedzieć się, że to niekoniecznie używanie narzędzi, ba nawet nie samo opanowanie ognia, jest tym, co wyróżnia nas spośród naszych najbliższych kuzynów, z którymi według autora dzielimy aż 98% kodu genetycznego.
Zgodnie z nowszymi badaniami, do których Diamond pisząc swą książkę, siłą rzeczy nie mógł mieć dostępu, okazało się, iż różnica ta wynosi zaledwie 1,24%, a więc w zasadzie rzeczywiście obok szympansów właściwych i bonobo jesteśmy trzecim szympansem.

Możemy w tym dziele przeczytać również o tym:
Czy wojna jest wynalazkiem człowieka?
Czy to my jako pierwsi wpadliśmy na pomysł ksenofobii? Dlaczego języki różnicują się i stopniowo oddalają od siebie oraz jak dalekosiężnymi są skutki czynienia ziemi sobie poddaną.
Jared Diamond dzieli się z nami również swymi spostrzeżeniami na temat tego, czy rzeczywiście jest tak, iż to dopiero cywilizacja techniczna może doprowadzić nas do katastrofy egologicznej i samozagłady...
A może jednak takie katastrofy zdarzały się już w przeszłości?

Pomimo upływu lat "Trzeci szympans" nadal jawi się jako praca nietuzinkowa i odkrywcza, niewątpliwie stanowiąca punkt odniesienia i inspiracji dla wielu znanych i cenionych autorów książek popularnonaukowych.

Serdecznie polecam.

Od jakiegoś czasu zastanawiałem się nad zakupem tej książki, wątpliwości moje budził głównie rok jej ukazania się na rynku wydawniczym 1992. Cóż, 29 lat we współczesnej nauce, nawet tej popularnej, to jednak szmat czasu ...

Wyobraźcie sobie moje zaskoczenie i radość, kiedy w czerwcu zobaczyłem "Trzeciego szympansa" do ściągnięcia za free w jednej z księgarni internetowych....

Człowiek - czy to brzmi dumnie?

Jared Diamond w swoich książkach pokazuje człowieka jako ewolucyjny fenomen, któremu przytrafiło się na Ziemi zwycięstwo i globalne panowanie. Prowokując czytelnika do autorefleksji, prowadzi go przez biologiczną historię, zdumiewający skok w rozwoju intelektualnym jakieś 40000 lat temu, wynalazki cywilizacyjne i mordercze zapędy do destrukcji. „Trzeci szympans. Ewolucja i przyszłość zwierzęcia zwanego człowiekiem” to bardzo ciekawa kompilacja faktów naukowych, teorii prawdopodobnych i bardzo przemyślanych przekonań autora o szerokim spektrum zjawisk przyrodniczo-historyczno-społecznych. Diamond w opiniowanej książce twórczo wykorzystał własne fascynacje – biologiczne, lingwistyczne i geograficzne. Rozpoczął nią jednocześnie bardzo ważną społecznie dyskusję, na popularnonaukowym poziomie, o człowieku i jego prawach i obowiązkach wobec reszty materii ożywionej.

Książka świadomie wymyka się jednoznacznemu zaklasyfikowaniu, podobnie jak jej bohater - człowiek, który musi być opowiedziany na wielu poziomach, by nie wyszła z tego karykatura. Śledząc losy mikrospołeczności, wielkie cywilizacyjne przełomy, biologiczne uwarunkowania i świadomość ekologiczną sobie współczesnych, Diamond dowodzi ogromnej odpowiedzialności Homo sapiens za przyszłość świata. Zbyt wiele ciekawości i niepohamowania gatunkowego zmaterializowało się w naszą obecną dominację, by ignorancja zatriumfowała. Rozpoczynając opowieść niemal czysto biologicznym językiem, wspartym ewolucyjnym doborem płciowym, poszukuje przyczyn naszego sukcesu. Obnażając słabości, przygotowuje czytelnika na antropologiczną opowieść o bardzo szybkim obecnie wymieraniu gatunków, o podbojach Euroazjatów w Nowym Świecie i niszczycielskim powabie potrzeby posiadania. Choć czasem zachowujemy się jak wirus, który ignorując ograniczoność zasobów namnaża się bez opamiętania, to jednak nie jesteśmy w tym wyjątkowi, wręcz przeciwnie. To, co nas wyróżnia, to łatwość adaptacji do zmian, które inne gatunki zasadniczo ogranicza mechanizm międzygatunkowej równowagi nisz ekologicznych.

Diamond przede wszystkim jest skrupulatnym obserwatorem i zwolennikiem odmitologizowania popularnych sądów, uproszczeń i zbyt łatwych uzasadnień czy usprawiedliwień. Z jednej strony pokazuje wyjątkowość płciowego cyklu życiowego, który dał nam przewagę, z drugiej referuje tego konsekwencje. Mityczny 'szlachetny dzikus', który miał jakoby żyć w zgodzie z naturą przez milenia, a dopiero nowożytny człowiek dopuścił się okropności wobec przyrody, to absolutna nieprawda (str. 462). Nie chodzi tylko o fakty potwierdzające niszczycielską moc eksploatacyjną człowieka trwającą od tysiącleci (Ameryka, Madagaskar, Tasmania, Nowa Zelandia, Wyspa Wielkanocna,...),ale o inne gatunki. One, gdyby tylko miały okazję, zawładnęłyby Ziemią równie chętnie (choć nie wiadomo, czy świadomie) jak my. Nam się udał, bo jakieś 40000 lat temu mózg, mowa i technologiczna wynalazczość przekroczyły jakąś barierę, blokującą inne gatunki do dziś, i wyzwoliła nas z ograniczeń. Każdy następny krok wzmacniał naszą przewagę. Wykorzystując naturalny równoleżnikowy układ Eurazji, relatywną łatwość udomowienia zwierząt i dostępność zbóż, 'holoceńska geopolityka' przyjęła taki, a nie inny historyczny kształt. To, że nie Aborygeni, Malgasze, Indianie czy Maorysi najechali na Europę, potwierdza zbudowana wcześniej dysproporcja. Nie oznacza to jednak, że z czasem nie pojawiłaby się u nich 'ochota inwazyjna' w europejskim kierunku, jeśli mieliby warunki. Niewątpliwie zrobiliby to, samo, co my im. To chyba ważna lekcja z historii naturalnej, sugerująca potrzebę wznoszenia się ponad partykularyzmy. Przywołane dodatkowo liczne przykłady obserwacji pierwotnych społeczności, pozwoliły ostatecznie Diamondowi oszacować szansę cywilizacyjną na pokonanie współczesnych zagrożeń. Nakładając na dobór naturalny antropologię kultury, pozostał umiarkowanym optymistą.

"Trzeci szympans" napisany jest bardzo ciekawie. Układ treści został dobrany tak, by zmusić czytelnika do namysłu i sprowokować do dalszych poszukiwań. Przechodzenie między różnymi perspektywami w rozpatrywaniu złożonych zagadnień nie sprawia Diamondowi żadnych trudności. Pasja badawcza, szerokie horyzonty, doświadczenie praktyczne w obcowaniu z ptakami, pierwotnymi ludami Nowej Gwinei, znajomość ludzkiej fizjologii, opanowanie wielu języków, biogeograficzne uwarunkowania - wszystko to oferuje czytelnikowi autor. Lawirując sprawnie miedzy syntezą i analizą, wciąga go w wielką opowieść o kondycji człowieka i środowisku sprzężonych wzajemnymi interakcjami. Ponieważ książka powstała niemal trzy dekady temu, to trochę uzupełnień stało się koniecznością. W kilku miejscach tłumacz świetnie dopowiedział przypisami tekst. Po epilogu dostaliśmy również dodatek samego Diamonda przygotowany w 2007 do kolejnego wydania angielskiego. Właściwie zdumiewa to, że niewiele należało uzupełnić do pierwotnego wywodu. Na tak skonstruowanym poziomie ogólności, "Trzeci szympans" wciąż posiada atut aktualności. Z własnych lektur mogę jedynie stwierdzi, że kolejni autorzy (*) twórczo rozwinęli myśli biologa ewolucyjnego (a i on sam w następnych pracach popularyzatorskich rozbudował własne pola badawcze).

Zaledwie niewielkie fragmenty uznałbym za słabsze w formie i treści (np. opis pierwotnych języków - str. 236-254). W kilku przypadkach wszedłbym w polemikę z wnioskami, które wysnuł biolog po zbyt wątłych przesłankach (np. analizy zmienności koloru skóry - str. 176-177, zmiana statusu kobiet po zastąpieniu łowców-zbieraczy rolnikami - str. 212, 283, czy teorie rozprzestrzeniania się języków indoeuropejskich - str. 390-400). To jednak szczegół.

Diamond pochylając się z troską nad niefrasobliwością człowieka, którą uzasadnia biologicznie (co nie jest tożsame z usprawiedliwieniem),pozostawia czytelnika z przekonaniem, że wiedzę warto pogłębiać by podejmować lepsze, bo uświadomione, decyzje. Pokazując nasze zwierzęce pochodzenie i wdrukowane instynkty, oferuje odbiorcy piękny i niepokojący, czyli zniuansowany, obraz rzeczywistości.

WYBITNE - 9/10

=======

* Mój subiektywny wybór, to: "Czerwona królowa", M. Ridley, Rebis 2010; "Kim jesteśmy, skąd przyszliśmy", D. Reich, CiS 2019; "Paradoks dobra", R. Wrangham, CiS 2019; "Od zwierząt do bogów", Y.N. Harari, PWN 2014; "Jak udomowiono człowieka", J.C. Scott, PWN 2020

=======

(numeracja wg. wydania: Copernicus Center Press 2019)

Człowiek - czy to brzmi dumnie?

Jared Diamond w swoich książkach pokazuje człowieka jako ewolucyjny fenomen, któremu przytrafiło się na Ziemi zwycięstwo i globalne panowanie. Prowokując czytelnika do autorefleksji, prowadzi go przez biologiczną historię, zdumiewający skok w rozwoju intelektualnym jakieś 40000 lat temu, wynalazki cywilizacyjne i mordercze zapędy do...

Znakomicie napisana książka naukowa, przedstawiająca w sposób zrozumiały dla "szaraka" historie człowieka, jak i zagrożenia związane z jego działalnością. Mądra, wywarzona otwierająca oczy na tematy, których nie zauważamy a powinniśmy.

Znakomicie napisana książka naukowa, przedstawiająca w sposób zrozumiały dla "szaraka" historie człowieka, jak i zagrożenia związane z jego działalnością. Mądra, wywarzona otwierająca oczy na tematy, których nie zauważamy a powinniśmy.

Bardzo ciekawa i interesująca książka. Z niektórymi tezami autora się nie zgadzam ale mimo wszystko uważam tą pozycję za wybitną w tej dziedzinie. Polecam!

Bardzo ciekawa i interesująca książka. Z niektórymi tezami autora się nie zgadzam ale mimo wszystko uważam tą pozycję za wybitną w tej dziedzinie. Polecam!