Prace i dnie

Impulsem do napisania „Pracy i dni” był dla Hezjoda spór o schedę po ojcu, który zakończył się w ten sposób, że jego bratu, Persesowi, przydzielono większą i lepszą część ziemi. Wściekły na nieuczciwych sędziów, pełen frustracji Hezjod postanowił wyżyć się, pisząc ten właśnie epos dydaktyczny, w którym zamierzał pouczyć swojego „głupiego brata”, jak powinno się postępować i ogólnie żyć.

„Prace i dnie” należą do gatunku zwanego literaturą mądrościową czy też do tzw. pisarstwa „pouczeń” – jest to gatunek z długą tradycją, uprawianą przez wiele stuleci w Mezopotamii i starożytnym Egipcie. Ten fakt oraz podobieństwo innego utworu Hezjoda – „Teogonii” – do akadyjskiego „Enuma elisz” prowadzą do wniosku, że Hezjod musiał być bardzo dobrze zaznajomiony z literaturą bliskowschodnią i w istocie to ona stanowiła główne jego źródło inspiracji. „Europejskość” Hezjoda ma więc sięgające głęboko pozaeuropejskie korzenie.

„Prace i dnie” to niejednorodny konstrukcyjnie utwór, który składa się z kilku odrębnych, choć powiązanych ze sobą, w kontekście całości, części. Rozgoryczony Hezjod narzeka w nim na wiele rzeczy – na ciężkie życie, na „okropne czasy”, na nieprawość sędziów czy na nieuczciwość swojego brata. Mówi też, co jego zdaniem powinno być sensem życia – praca, praca i jeszcze raz praca. Ciężka, uczciwa praca własnych rąk. Z tego powodu opisuje tu również trudy chłopskiego życia, konstruując ogólny poradnik, jak należy prowadzić gospodarstwo rolne, a na tym akurat znał się jak mało kto, bo sam wywodził się z warstwy chłopskiej.

Z utworu wyłania się obraz autora jako człowieka surowego i konserwatywnego. Hezjod nie powstrzymał się od wplecenia tu swoich porad na temat ożenku czy kontaktów międzyludzkich, a ponadto nakazuje on bezwzględną pobożność, utożsamiając wszelkie nieszczęścia z jej brakiem. Dorzuca również pod koniec garść przesądów i zabobonów, których zaleca przestrzegać. Daleki jestem od zachwytów nad tym dziełem. Z dzisiejszej perspektywy utwór ten ma wartość głównie historyczną ze względu na to, że traktuje o ówczesnym rolnictwie widzianym oczyma osoby, która się tym trudniła, i to w sumie tyle.

Impulsem do napisania „Pracy i dni” był dla Hezjoda spór o schedę po ojcu, który zakończył się w ten sposób, że jego bratu, Persesowi, przydzielono większą i lepszą część ziemi. Wściekły na nieuczciwych sędziów, pełen frustracji Hezjod postanowił wyżyć się, pisząc ten właśnie epos dydaktyczny, w którym zamierzał pouczyć swojego „głupiego brata”, jak powinno się postępować i...