Nie tak dawno Łukasz Modelski popełnił swoje „Dziewczyny wojenne”. Doskonałe spojrzenie na losy młodych dziewczyny, dla których wybuch II wojny światowej na zawsze zatrzasnął okres radości, niewinności, okres dziewczęcych marzeń i fascynacji. Dojrzewanie musiało przyjść bardzo szybko. To był rok 2011.

Teraz na polskim rynku wydawniczym, za sprawą Anny Herbich, pojawia się równie urzekająca i niezwykła publikacja, „Dziewczyny z Powstania”, doskonale wpisującą się swą treścią w zbliżające się obchody 70 rocznicy wybuchu powstania warszawskiego.

W obu wspominanych powyżej przypadkach jest to jedenaście wzruszających, niezwykłych, dramatycznych i jedynych w swoim rodzaju, historii. Anna Herbich dotarła do kobiet, które w tamtym okresie były kilkuletnimi dziewczynkami, ale też pewnymi siebie, młodymi kobietami. Najstarsza z bohaterek, babcia autorki, w chwili wybuchu powstania warszawskiego miała niespełna dwadzieścia trzy lata, najmłodsza jedynie osiem.

Piszę o tym nie bez powodu, gdyż świadomość wieku miała istotny wpływ na to, jak odbierane były rozgrywające się wokół wydarzenia. Wybuch powstania warszawskiego zastał każdą z nich w zupełnie innym miejscu i nie wszystkie były do niego odpowiednio przygotowane. Nie wszystkim pisane było być sanitariuszką, łączniczką lub pełnić inną ważną rolę. Czasem trzeba było walczyć o przetrwanie.

Jakże wyjątkowa jest w tym względzie historia Halinki, która żegna męża idącego do powstania, a kilka godzin później, 1 sierpnia 1944 jest już szczęśliwą matką swojego synka Stasia. Tego samego dnia jednak z nowonarodzonym dzieckiem przenosi się do piwnicy, gdzie miała spędzić wiele upiornych dni i nocy. Żywe, dramatyczne opisy i sytuacje, które bez wątpienia w trakcie opowiadania mogły wywołać wiele łez i wzruszenia – Teraz szykuję się do urodzin Stasia, mojego pierworodnego syna, który teraz – jak ten czas pędzi – jest już na emeryturze. To będą wyjątkowe urodziny. Staś kończy przecież 70 lat.

Trudno odnieść się tutaj do wszystkich wysłuchanych i spisanych historii. Swój wzrok skieruję jeszcze na dwie szczególne – relację dziewczyny, która z odległych krańców Polski wraz ze swoim oddziałem przybyła walczyć o swoją stolicę i to samo powstanie warszawskie z perspektywy Wilanowa i osoby, która jeszcze przed wojną w nim mieszkała, w nim, czyli Wilanowie.

Właśnie to powstanie w oczach dwudziestoletniej Anny Branickiej miało wyraz szczególny. Tak wiele wraz z rodziną chciała dać z siebie, a jednak były momenty, że tak niewiele mogła, a jednak cokolwiek się działo zawsze starała się być w środku wydarzeń. Wspomniana wcześniej odsiecz stolicy, to historia Jadwigi, która z dalekich Kresów wraz, z Stołpecko-Nalibockim Zgrupowaniem AK w sile prawie 1000 ludzi dotarła do Puszczy Kampinoskiej. Rzecz jasna nie była to letnia wycieczka, jednak o dziwo udało się im nie tylko dotrzeć na przedpola Warszawy, ale działać też na terenie Puszczy Kampinoskiej przez kolejne dwa miesiące.

Nie wiem, czy to babcia zainspirowała Annę Herbich do napisania tej książki, ale jakkolwiek było, dobrze się stało, że do tego doszło. Każda z wysłuchanych historii płynie swoim rytmem, każda dotyka powstania warszawskiego. Dla wszystkich bohaterek, „Dziewczyn z Powstania”, życie po kapitulacji powstania miało być już zupełnie inne, gdyż odcisnęło ono swoje trwałe piętno na duszy, świadomości i postrzeganiu otaczającego świata oglądanego przez druty obozu jenieckiego, czy może odległego łagru.

W trakcie lektury wyróżniłem kilka fragmentów, ale poniżej pojawią się dwa krótkie, które choć krótkie są bardzo wymowne. Dajmy się ponieść tej historii, w pełni na to zasłużyła…

Do powstania poszłabym raz jeszcze. Bez najmniejszego wahania. Nie zrozumie tego nikt, kto nie przeżył okupacji. Te pierwsze sierpniowe dni… Na domach zawisły niewidziane od 1939 roku polskie flagi, pojawili się polscy żołnierze, ludzie rzucali się sobie w ramiona. To był kawałek Polski, tej prawdziwej, wolnej. Straty, jakie ponieśliśmy, były oczywiście potworne. Do tego ci wszyscy niewinni mieszkańcy Warszawy… Innego wyjścia jednak nie było.

Krystyna Sierpińska z domu Myszkowska (rocznik 1929)

Cel, o który walczyłam w powstaniu, cel, dla którego zginęło tylu moich kolegów i koleżanek, się przecież ziścił. Tutaj jest, więc moje miejsce. Tutaj się urodziłam, tutaj walczyłam i tutaj umrę.

Teresa Łatyńska z domu Potulicka (rocznik 1925)

Artur G. Kamiński