Opowieść o Halinie (a w zasadzie Helenie) Mikołajskiej jest więc jednym z trzech - równorzędnych - planów, na których rozgrywają się wydarzenia przedstawione w książce. Opisy wstrząsów historycznych sąsiadują z drobiazgowymi opisami dnia codziennego, a radosna atmosfera sukcesów aktorskich bohaterki nieraz kontrastuje z ponurą rzeczywistością PRL-u. Poznając decyzje Mikołajskiej, jej motywacje, rozterki i powody zaangażowania się w działalność opozycyjną, jednocześnie wnikliwie przyglądamy się historii Polski Ludowej, mechanizmom sprawowania władzy i funkcjonowania polskiego teatru.
Joanna Krakowska wystrzega się pozy wszechwiedzącego narratora. Pisze: „Człowiek nie jest książką [...], wymyka się ocenom krytyków, jeśli chcą ustrzec się przed tanim moralizowaniem. Zawodzi historyków, pozostawiając ich w wiecznej niepewności. Nie liczy się z czytelnikami, prowadząc ich na manowce niejasnych celów i skrywanych motywacji, prawd i pozorów, zakłamań i tajemnic. Lekceważy archiwistów i bibliotekarzy, gubiąc kartki - dokumenty, plącząc rozdziały i zapisy bibliograficzne". Mikołajska. Teatr i PRL to perfekcyjnie napisana biografia, która ma wymiar uniwersalny; jej aktualność nie zamyka się w nakreślonych ramach chronologicznych, ale sięga naszych czasów i naszych wyborów.

Mikołajska nie tylko świat obserwowała, ale też zajmowała wobec niego stanowisko, co sprawiło, że była nie tyle osobą publiczną, ile polityczną - w najszerszym tego słowa znaczeniu. Za sprawą przedstawień teatralnych, w których zagrała, i za sprawą swej działalności opozycyjnej, przez powiązania rodzinne, osobiste i towarzyskie, dzięki swemu temperamentowi i sile osobowości.
Cała jej działalność zawodowa przypada na lata Peerelu. Jeśli przyjrzeć się jej rolom i spektaklom, można dostrzec w nich zarys całej historii teatru powojennego, jego głównych nurtów i dokonań, a nawet znowu „coś więcej" - przyczynek do historii świata poza nim. Punktem odniesienia dla teatru tego czasu była bowiem rzeczywistość zewnętrzna, którą odzwierciedlał i potrafił przekraczać, dając świadectwo wspólnej świadomości twórców i widzów. Jeśli przyjrzeć się pozateatralnej działalności Mikołajskiej, to widać, że polegała ona przede wszystkim na dawaniu świadectwa prawdom zakazanym i ocenzurowanym, na głośnym mówieniu o sprawach zatajanych przed opinią publiczną. Jeśli zaś przyjrzeć się otaczającemu ją światu, to widać, że powiązania osobiste i towarzyskie sytuowały ją w centrum życia artystycznego i intelektualnego. W teatrze pracowała z najwybitniejszymi reżyserami swego czasu, miała styczność z ludźmi władzy, znała środowisko literackie i przyjaźniła się z pisarzami, a od połowy lat siedemdziesiątych uczestniczyła czynnie w życiu opozycji demokratycznej. Związki osobiste łączyły ją z wieloma znaczącymi osobami ze świata literatury, polityki i Kościoła.
(ze Wstępu)