Małgorzata Baranowska

Poetka, pisarka, krytyczka i historyczka literatury. Podstawową szkołę muzyczną i liceum kończyła w Warszawie. Studiowała polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim. Podczas studiów pracowała w obserwatorium Astronomicznym UW i niechcący weszła do światowej literatury astronomicznej: kreśliła mapki statystyczne dla prof. Konrada Rudnickiego i została uczestniczką odkrycia obłoku międzygalaktycznego "Rudnickiego i Baranowskiej".

Po studiach pracowała w Instytucie Wydawniczym "Nasza Księgarnia". Od 1972 jest pracownikiem Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk. Obroniła pracę doktorską p.t. "Surrealna wyobraźnia i poezja". Oprócz książek opublikowała wiele rozpraw w pracach zbiorowych i czasopismach, wykonywała liczne prace redakcyjne (wybory, wstępy, posłowia). Współpracowała i współpracuje z wieloma pismami literackimi (m.in. "Twórczość", "Literatura", "Teksty" i "Teksty drugie, "Literatura na świecie", "Wiedza i życie", "Kultura Niezależna", "Nowe Książki", "Respublika Nova". Współpracuje z Polskim Radiem - kiedyś jako autorka słuchowisk dla dzieci, obecnie jako autorka audycji literackich, najchętniej o poezji. Za książkę "Prywatna historia poezji" otrzymała nominację do nagrody "Nike". Jej przetłumaczona na angielski książka o poezji Wisławy Szymborskiej była rozdawana w samolocie lecącym do Szwecji i podczas uroczystości wręczania nagrody Nobla.

Była członkiem Związku Literatów Polskich, obecnie jest członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.

Baranowska jest autorką kilku tomików wierszy, książek dla dzieci, książek o sztuce surrealistycznej i o poezji Wisławy Szymborskiej. Inne jej książki trudno zakwalifikować gatunkowo. Eseistyka? Proza filozoficzna? Pamiętnik? Pierwszym narzucającym się wspólnym określeniem tej literatury jest prywatność. Słowo to zresztą znajduje się w tytułach i podtytułach niektórych książek ("prywatna historia poezji", "prywatna historia pocztówki"). Niektóre ("Prywatna historia poezji", "Pamiętnik mistyczny") mają pamiętnikową formę zapisków opatrzonych dokładnymi datami. W swoich książkach autorka dzieli się z czytelnikami własną percepcją i sposobem przeżywania świata. A jej świat - to świat kultury. Jak napisała w autowywiadzie (okładka "Prywatnej historii poezji"):

"... ulubione miejsce we Wszechświecie - niekończąca się biblioteka w połączeniu z niekończącą się galerią obrazów."

W świecie tym istnieje oczywiście również przyroda, ale jako część kultury, odbierana przez człowieka, którego świadomość i wyobraźnia jest już przez kulturę ukształtowana. Taki swój świat przekazuje autorka np. w "Pamiętniku mistycznym", książce o Warszawie. Tylko że ta Warszawa jest zarazem symbolem Miasta, właściwego otoczenia współczesnego człowieka, a Miasto jest figurą Wszechświata. Miasto składa się z wielu warstw: Nakładają się na siebie przestrzeń rzeczywista, historyczna i symboliczna, teraźniejszość i przeszłość, a ich spoiwem jest pamięć. Bardzo konkretne miejsca (adres, ulica, sklep) odsyłają do wspomnień z dzieciństwa w pamięci własnej i do pamięci historycznej istniejącej w przekazach kulturowych. Takie właśnie wielowarstwowe doświadczenie własnej przestrzeni pozwoliło autorce przekazać obraz Warszawy w postaci jednocześnie pamiętnika i doświadczenia mistycznego.

Równie osobisty charakter ma "Prywatna historia poezji". Spotyka się tutaj autorka głównie z pisarzami i książkami (także z malarzami i obrazami). Pisarze są różni: ci, którzy żyli dawno, ci, których sama pamięta, ci, z którymi się dziś przyjaźni. Czasem jest to spotkanie z jednym zdaniem, zapiskiem, wydarzeniem, refleksją, które uchyliło autorce jakiś kawałek nowego okna i pragnie ona, aby czytelnik też mógł przez nie popatrzeć.

W albumowej książce "Posłaniec uczuć. Prywatna historia pocztówki" (308 reprodukcji) autorka dzieli się częścią swojej wielotysięcznej kolekcji pocztówek, a także wiedzą o ich historii, kolekcjonowaniu i roli, jaką odegrały w kulturze. A że historia jest prywatna, zawiera także wiele prób odczytania fragmentów prywatnych dziejów ludzi zapisujących kartki.

W tej generalnie bardzo osobistej, nie ukrywającej się za fabułą czy bezosobowym narratorem literaturze najbardziej osobistą jest książka "To jest wasze życie. Być sobą w chorobie przewlekłej". Czerpiąc z własnych doświadczeń cierpienia i ograniczonej sprawności, autorka pokazuje, jak chorując można utrzymać się w stanie najbardziej czynnego życia: nie rezygnować z pełnego doświadczania świata, z radości, z pozytywnych relacji z innymi ludźmi. A także - jak przy różnych ograniczeniach skutecznie organizować codzienność. Małgorzata Musierowicz napisała w recenzji:

"Siłą tej książki jest połączenie doświadczeń konkretnego człowieka, zmuszonego żyć ze swoją chorobą na codzień - z opisem postawy duchowej pozwalającej udźwignąć ciężar tego szczególnego doświadczenia. (...) Opis cierpienia nie dominuje w tej książce, raczej stanowi rodzaj przykładu na to, że los ludzki niesie w sobie zarówno szczęście, jak nieszczęście."

W 2004 otrzymała nagrodę Ministra Kultury.

Autor: Halina Floryńska-Lalewicz, luty 2004

Twórczość (wybór):

* Poezje:
o "Miasto", Czytelnik, Warszawa 1975
o "Zamek w Pirenejach", PIW, Warszawa 1980
o "Powrót", Wyd. Literackie, Kraków 2002
* Proza:
o "Surrealna wyobraźnia i poezja", Czytelnik, Warszawa 1984
o "Pamiętnik mistyczny", Czytelnik, Warszawa 1987; Słowo/ Obraz/ Terytorium, Gdańsk 1988
o "To jest wasze życie", Wydawnictwo Znak, Kraków 1994
o "Warszawa: miesiące, lata, wieki", Wyd. Dolnośląskie, Wrocław 1996
o "Wisława Szymborska. Nobel 96", Polska Agencja Informacyjna, Warszawa 1996 (w języku angielskim)
o "Tak lekko było nic o tym nie wiedzieć... Szymborska i świat", Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 1996
o "Prywatna historia poezji", "Sic!", Warszawa 1999
o "Posłaniec uczuć. Prywatna historia pocztówki", Twój Styl, Warszawa 2003
o "Po co nam szczęście. Tylko się rozejrzeć", Twój Styl, Warszawa 2004
* Książki dla dzieci
o "Jak słońce pilnowało żyrafek", Glob, Szczecin 1988
o "Pawie oczka", Glob, Szczecin 1988http://