Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Literacką karierę Stanisław Rembek zaczynał w dwudziestoleciu międzywojennym. Pisarz dwóch wojen, uczestnik wojny z Rosją sowiecką w 1920 roku i obrońca Warszawy w 1939 roku, okupację przeżył w Grodzisku Mazowieckim, pisząc swój „Dziennik okupacyjny”. Po zakończeniu wojny, w 1947 roku wydał „Wyrok na Franciszka Kłosa”, jedną ze swoich najbardziej chyba znanych powieści. I to był w zasadzie koniec kariery literackiej tego świetnie zapowiadającego się prozaika. Przed wojną wróżono mu błyskotliwą karierę, porównywany był do Ericha Marii Remarque’a, Ilii Erenburga czy Izaaka Babla lecz Polska Ludowa nie potrzebowała takich pisarzy a Stanisław Rembek nie potrafił nagiąć swojego charakteru do nowych okoliczności jak wielu bardziej znanych od niego autorów. Większość jego powieści objęto czasową cenzurą, nie wznawiano ich a pisarz skazany został na zapomnienie. „Wyrok na Franciszka Kłosa” oparty został na autentycznych wydarzeniach do jakich doszło w czasie okupacji niemieckiej w Grodzisku Mazowieckim. Już sam tytuł sugeruje treść historii, którą opowiada Stanisław Rembek. Jej bohater a właściwie antybohater to granatowy policjant, który otrzymuje zawiadomienie o wydaniu na niego wyroku śmierci przez jedną z organizacji Polskiego Państwa Podziemnego za swój stosunek do społeczeństwa polskiego i uległość wobec władz okupacyjnych. Niezwykła historia, pisana w czasie gdy wydarzenia i okoliczności jeszcze nie uległy zatarciu w pamięci a niezwykła choćby dlatego, że literatura polska przyzwyczaiła czytelników do zupełnie innych bohaterów. Patriotów gotowych w każdej chwili złożyć swe życie na ołtarzu Ojczyzny, bezkompromisowych bohaterów, czasami niemal szalonych romantyków gotowych walczyć do śmierci nawet za z góry przegraną sprawę. I te echa postaw znajdziemy również w powieści ale potraktowane zostały bardziej jako tło dla wypuklenia postawy głównego bohatera. Bo Stanisław Rembek pokazał zupełnie coś innego. Nie wszyscy w społeczeństwie są bohaterami a niezwykle łatwo jest przekroczyć granicę zza której nie będzie już odwrotu. Bardzo realistyczna, próbująca dotknąć granicy dobra i zła drzemiącej w każdym człowieku, przypominająca miejscami niemal moralitet i odwieczną walkę człowieka o wybór tej właściwej drogi życiowej. Jeszcze za życia autora filmowcy z Niemiec wystąpili o zgodę na ekranizację powieści co Stanisław Rembek zdecydowanie odrzucił. Dopiero po jego śmierci na ekran i deski teatru przeniósł ją Andrzej Wajda w głównej roli obsadzając Mirosława Bakę, tworząc niezwykłe wręcz widowisko. Polecam.