Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Pokora. W mojej ocenie to chyba słowo, które najlepiej oddaje sens książki "Więcej niż DNA...". W tej pasjonującej pozycji Bill Sullivan pokazuje, iż wiemy mniej niż myślimy, że wiemy o człowieku i otaczającym nas świecie. I że wpływa na nas, nasze wybory czy zachowania więcej czynników, niż sądzimy. Przytoczone przez autora badania wykazują, że oddziaływanie na nas genów wraz z ich ekspresją, drobnoustrojów czy czynników środowiskowych jest tak znaczne, że każe nam zadać pytanie o to, czy istnieje coś takiego jak "wolna wola", skoro coraz więcej wskazuje, że nasze zachowania związane z wyborem zainteresowań, partnera życiowego, upodobań czy predyspozycje do uzależnień oraz zaburzeń psychicznych warunkowane są czynnikami biologiczno-środowiskowymi, w całości lub przynajmniej w części niezależnymi od naszej świadomości. Żeby nie było, że nie jesteśmy niczym więcej niż nieco bardziej rozumną kupą mięsa, to pocieszająca jest hipoteza głosząca, że o ile z wolną wolą jesteśmy mocno na bakier, to nasza świadomość dysponuje tzw. prawem weta, którym możemy wpłynąć na wybory naszej podświadomości. Ta koncepcja trochę przypomina podział Kahnemana oraz Tversky'ego na system 1 odpowiadający za szybkie i intuicyjne myślenie (obarczone ryzykiem heurystyk) oraz system 2 właściwy dla głębszego namysłu, korygujący działanie systemu 1. Na marginesie należy zauważyć, że sam Kahneman oraz Tversky wraz z przedstawicielami tzw. ekonomii behawioralnej już wcześniej zaatakowali (i to całkiem skutecznie) model homo oeconomicusa, podważając założenia człowieka jako istoty racjonalnej. Swoją drogą to całkiem ciekawe, że coś, co jeszcze niedawno znajdowało się w podziemiu altmedycznym, czyli np. opisany przez Sullivana wpływ mikrobiomu na nasze zdrowie, powoli przenika do głównego nurtu medycznego. W rezultacie takiego stanu rzeczy w dalszym ciągu wiemy bardzo mało o naszych małych pomocnikach jelitowych (podobnie zresztą jak o epigenetyce). Być może przyczyną takiego stanu rzeczy jest to, że nowoczesna medycyna w dalszym ciągu jest młodą nauką, która daje nam więcej pytań niż odpowiedzi. W końcu zaczynaliśmy z tak niskiego poziomu, że ledwie kilka pokoleń temu lobotomia stanowiła zwykły zabieg medyczny, eugenika była popierana przez część środowiska naukowego, a rad traktowano jako lekarstwo ("radium girls" były prawdopodobnie najbardziej znanym przypadkiem, ale nie jedynym). I co gorsza - dalej nie jesteśmy wolni od tego rodzaju katastrofalnych błędów, by wymienić chociażby tysiące uśmierconych pacjentów przez lek Vioxx firmy Merck. "Więcej niż DNA..." może nie jest pozycją przełomową, ale dokonuje obszernego przeglądu aktualnych badań, które każą spojrzeć inaczej na siebie i otaczających nas ludzi. Pomimo że wydźwięk tejże książki może wydawać się nieco pesymistyczny, przedstawiający nas jako niemalże bezwolne maszyny biologiczne (z drugiej strony otwiera się tutaj szansa dla kogoś, kto staje przed obliczem wymiaru sprawiedliwości: "Wysoki sądzie, jestem niewinny. To wszystko przez moje geny i florę jelitową!"),to w rzeczywistości pomaga lepiej zrozumieć kim jesteśmy, dlaczego reagujemy w określony sposób, wczuć się w sytuację innych osób, a także skorygować nasze postępowanie.