Miriam Akavia

Ciekawie przedstawiony fragment rodzinnej historii Polaków-nie Polaków wyznania mojżeszowego. Używam takiego specyficznego słowotworu bo ta niejednolitość, wewnętrzne rozbicie to w moim odbiorze jeden z najważniejszych elementów, kreślonego przez autorkę obrazu tej bardzo licznej w przedwojennej Polsce społeczności. Społeczności Żydów i żydów. Polaków, wyznających judaizm, mających żydowskie korzenie i Izraelitów chwilowo choć chwila ta dla wielu trwała już kilka wieków, przebywających w Polsce. Spolonizowanych, całkowicie zasymilowanych i skrajnych syjonistów, całe życie z pokolenia na pokolenie czekających na powrót do wyśnionej ziemi obiecanej. Powrót, który większości nie był dany, a tych którzy go doczekali często głęboko rozczarował. Tacy rodzimi cudzoziemcy, zamknięci szczelnie w swoich odwiecznych sztetlach, w dziesiątym pokoleniu nie znający polskiego. I ci z przeciwnej strony, otwarci na świat, prący do przodu, szukający dla siebie miejsca w tym kraju, faktycznie rodzimym i w jego społeczeństwie. Są echa polskiego antysemityzmu, atak endeków na żydowską dzielnicę, niszczenie żydowskich sklepów, ławkowe getta na uczelniach. Brak choćby zarysu sąsiedzkiej zgody, normalnego, codziennego współżycia chrześcijan z żydami co w przedwojennej Polsce nie było wyjątkiem. W tej żydowskiej sadze praktycznie nie ma Polaków. Być może takie było życiowe doświadczenie autorki, wychowanej w rodzinie, zachowującej dystans czy wręcz izolację. Może to dlatego, że opowieść jest o Żydach i dla Żydów. Ja jednak odbieram to jak niedopełnienie obrazu. Historia niedopowiedziana do końca. Nie jest to powieść rewelacyjna, ale dość interesująca. Oczywiście wyłącznie dla tych, którzy lubią rodzinne historie z przeszłości.