Okazja do przeglądu twórczości filmowej inspirowanej dziełami najsłynniejszego polskiego autora science-fiction jest oczywista. Trwa, uchwalony przez Sejm, Rok Lema, który objęliśmy patronatem medialnym. Stąd mogliście już u nas przeczytać, jak będą wyglądały obchody roku Lema, zapraszaliśmy do wzięcia udziału w konkursie Lemoniada 2021, a także informowaliśmy, w jaki sposób można pobrać darmowe e-booki z twórczością związanego z Krakowem pisarza. Teraz zapraszamy na przegląd, który powinien zainteresować tych miłośników prozy Stanisława Lema, którzy chętnie chodzą do kina.

Dwa podejścia do „Solaris”

Jedną z najsławniejszych adaptacji filmowych powieści Lema jest film z 1971 „Solaris” w reżyserii Andrieja Tarkowskiego. Blisko 3-godzinny film został deceniony przez widzów i krytyków, zdobył między innymi Grand Prix Festiwalu w Cannes. Obraz Tarkowskiego doczekał się remake’u w 2002 roku, w reżyserii Stevena Soderbergha, z Georgem Clooneyem i Nataschą McElhone w rolach głównych. I tak jak pierwowzór, został doceniony; została mu przyznana nagroda Saturna za najlepszy film sci-fi w 2003 roku, a reżyser został nominowany do nagrody Złotego Niedźwiedzia podczas Berlinale.

Film z 1971 roku można zobaczyć w serwisie VOD TVP – wystarczy posiadać opłacony abonament radiowo-telewizyjny; adaptacja Soderbergha jest za to do obejrzenia na platformie chili.com.

Serwis internetowy telewizji publicznej jest bogatym źródłem filmów na podstawie Lema i filmów o Lemie. Po obejrzeniu „Solaris” polecamy uwadze „Przekładaniec” (1968 rok) – komedię sci-fi w reżyserii Andrzeja Wajdy na podstawie opowiadania „Czy pan istnieje, Mr. Johns”. Główną rolę w filmie zagrał Bogusław Kobiela, a stroje zaprojektowała gwiazda polskiej mody ówczesnych lat Barbara Hoff.

Również na VOD TVP odnaleźć można nagrodzony Złotą Rakietą podczas I Festiwalu Filmów Fantastycznych w Trieście czeski film „Ikaria XB”. Jest on oparty na wątkach z lemowskiej powieści „Obłok Magellana”. Poza tym w serwisie nadawcy znajdują się filmy przybliżające sylwetkę mistrza polskiej literatury sci-fi („Autor Solaris” i „Stanisław Lem”), a także liczne poświęcone mu rozmowy. Widzowie znajdą tam również spektakl teatru telewizji na motywach zbioru opowiadań „Bajki robotów”.

„Opowieści o Pilocie Pirxie”, to książka, z którą wielu czytelników zapoznało się jeszcze w szkole, w czasach, gdy wybrane ze zbioru opowiadania należały do kanonu lektur. Z tej publikacji pochodzi „Rozprawa”, która stała się kanwą filmu „Test Pilota Pirxa” w reżyserii Marka Piestraka, dostępnego, za darmo, za pośrednictwem serwisu Ipla.tv. Film Piestraka na festiwalu w Trieście w 1979 roku został nagrodzony Złotą Asteroidą. W pokonanym polu został między innymi… „Obcy. Ósmy pasażer Nostromo” w reżyserii Ridleya Scotta.

„Milcząca gwiazda”, czyli... „okropna chała” (wg Lema)

Również na Ipli można zobaczyć film „Milcząca gwiazda” z 1960 roku, będący polsko-enerdowską koprodukcją na podstawie powieści „Astronauci”. Sam film Stanisław Lem w jednym z wywiadów określił jako… „okropną chałą” i „bełkotliwym, socrealistycznym pasztetem”. Reżyserem obrazu był Kurt Maetzig, czołowy NRD-owski reżyser. Jedynym plusem tego filmu, jak  zauważył Lem, był fakt, że na zdjęciach plenerowych można było zobaczyć jak wygląda Berlin Zachodni. W końcu mur, który przedzielił stolicę Niemiec na pół, jeszcze wówczas nie istniał.

Kolejną nagradzaną adaptacją prozy Lema jest „Kongres” na podstawie „Kongresu futurologicznego”. To gwiazdorska produkcja (w obsadzie Robin Wright i Harvey Keitel) wyreżyserowana przez izraelskiego twórcę Ari Folmana. Za zdjęcia odpowiedzialny był polski operator Michał Englert. W filmie Robin Wright gra… samą siebie. Aktorka może zostać za pomocą zaawansowanej technologii cyfrowej „zeskanowana”, osiągając w każdym kolejnym filmie wieczną młodość. Od tej pory wszystkie jej role zagra wirtualna kopia. Decyzja, którą podejmuje kobieta, by móc dysponować nieograniczonym czasem dla najbliższych, okazuje się początkiem jej podróży przez świat przyszłości, w którym potężne studia filmowe i koncerny farmaceutyczne oferują totalne formy rozrywki, manipulując ludzką świadomością.

Film mogą obejrzeć abonenci Canal+.

W 2018 roku na ekranach kin pojawił się węgierski film „Głos pana” na podstawie powieści Lema o tym samym tytule. Obraz wyreżyserowany przez laureata festiwali filmowych w Karlowych Warach i w San Sebastian Györgya Pálfiego zdobył Nagrodę Publiczności podczas Transatlantyku w 2019 roku. Chętnych do obejrzenia węgierskiej adaptacji wydanej w 1968 roku książki zapraszamy do serwisu vod.pl, gdzie, za drobną opłatą, można wypożyczyć film.

Stanisław Lem w krótkim metrażu

Najnowszą ekranizacją twórczości krakowskiego pisarza jest „Pokój”. To krótkometrażowa (19 minut) produkcja na podstawie opowiadania „Podróż VII” z „Dzienników gwiazdowych”. Scenarzystą i reżyserem filmu jest Krzysztof Jankowski. Bohaterem obrazu jest kosmonauta Ijon Tichy, który ma wygłosić w Parlamencie Pansłowiańskim przemówienie przeciwne wprowadzeniu PRL – Pozaziemskich Regulacji Ludzkich. Przedstawiciele partii rządzącej, jak i samego rządu, starają się nie dopuścić do tego wystąpienia. Ijon zostaje podstępnie uwięziony w swoim pokoju hotelowym, a następnie poddany testom najnowszej broni, powodującej multiplikację jego postaci. Zamiast szukać wyjścia z pułapki, Ijon kłóci się sam ze sobą i nie może dojść do porozumienia z kolejnymi wcieleniami. Prowadzi to do coraz bardziej absurdalnych zdarzeń.

Film „Pokój” jest dostępny do obejrzenia za opłatą za pośrednictwem platformy Ego Movies.

Miłośnicy krótkometrażowych animacji pośród bogatej filmografii powstałej na podstawie prozy polskiego pisarza sci-fi również znajdą coś dla siebie. To ekranizacje opowiadań, filmy bazujące na książkach Lema czy też wariacje na ich temat. Oprócz produkcji polskich, takich jak „Powrót” Anny Błaszczyk, „Maszyna Trurla” Jerzego Zitzmana czy wyreżyserowane przez Krzysztofa Dębowskiego „Wycieczka w kosmos” i „Pułapka”, znajduja się także filmy zagraniczne, na czele z „Maską” autorstwa legendarnych w świecie filmu animowanego Braci Quay. Niektóre z tych filmów można obejrzeć w serwisach YouTube i Vimeo.

O Braciach Quay należy wspomnieć z jeszcze jednego powodu. Sejm ogłosił rok 2021 nie tylko Rokiem Lema, ale także Rokiem Cypriana Kamila Norwida. 12 kwietnia miała premiera filmu o Cyprianie Norwidzie. Za jego powstanie odpowiedzialni są właśnie Stephen i Timothy Quay. Obraz wraz z towarzyszącą mu dyskusją z udziałem filmoznawcy dr. Łukasza Jasiny i literaturoznawcy dr. hab. Karola Samsela jest dostępny w serwisie YouTube.