Współczesny świat nieustannie się zmienia. Jak będzie wyglądała nasza przyszłość? Jaką rolę będą w niej odgrywać takie zagadnienia, jak ekologia, zrównoważony rozwój, edukacja alternatywna, ekonomia społeczna czy demokracja bezpośrednia? To zagadnienia szczególnie ważne dla Fundacji Społeczeństwo, organizatora konkursu „Projekt Utopia”. Aby wziąć w nim udział, należy napisać opowiadanie dotyczące pozytywnej przemiany społecznej, jaka wydarzy się w przyszłości (więcej informacji tutaj). Warto poznać książki, które mogą być świetnym drogowskazem dla uczestników konkursu.

Nadzieja na lepszą przyszłość

Jakie perspektywy ma przed sobą ludzkość? Na to pytanie stara się w swoich powieściach odpowiedzieć Maja Lunde. Pochodząca z Norwegii pisarka jest w trakcie tworzenia czteroksiążkowego cyklu klimatycznego, w którym porusza takie zagadnienia, jak wymieranie owadów z powodu katastrofy klimatycznej czy problem z dostępem do wody. Te trudne tematy udało jej się opisać w porywający sposób w dwóch do tej pory wydanych powieściach. Jej „Historię pszczół”, której akcja dzieje się w latach 1852, 2009 oraz 2098, wydano w 30 krajach. Inspiracją dla drugiej części, zatytułowanej „Błękit”, była dla autorki prawie roczna wyprawa żeglarska, którą odbyła jako siedemnastolatka. Może więc warto w konkursowym opowiadaniu sięgnąć do własnych wspomnień i w oparciu o nie snuć wizje przyszłości?

Od słomek i recyklingu do przyszłości bez śmieci

Niektórzy autorzy piszą o dalekiej przyszłości, inni wolą namawiać do zmiany naszych losów, działając tu i teraz. Areta Szpura była królową mody, a ubrania jej marki nosili Rihanna, Justin Bieber czy Miley Cyrus. Potem jednak uświadomiła sobie, że życie zawodowe poświęciła branży, która szkodzi planecie. Zamiast więc produkować kolejne ubrania (i namawiać do ich zakupów), postanowiła działać na rzecz ekologii. Slow fashion, czyli moda, którą wybiera świadomy konsument – to był jej cel. Skąd pochodzi ubranie, kto i w jakich warunkach je wyprodukował, z jakich materiałów powstało? Aktywistka do edukacji swoich fanów wykorzystała narzędzia, jakie dają media społecznościowe. Rola Facebooka i Instagrama w kształtowaniu zmian może być już niedługo niezwykle ważna. W końcu to dzięki tym portalom i trendom tworzonym przez hashtagi udaje się zaktywizować rzesze ludzi na całym świecie. Czy nie brzmi to jak świetny punkt wyjścia dla konkursowego tekstu?

Areta Szpura namawiała nie tylko do zmian w zakresie mody, lecz także do picia napojów bez plastikowej słomki czy sięgania po ekologiczną żywność. Swoje spostrzeżenia i wskazówki spisała w poradniku „Jak uratować świat”, po który powinien sięgnąć każdy, komu droga jest nasza planeta. Entuzjaści życia bez śmieci powinni również zajrzeć do takich pozycji, jak „Życie zero waste” Katarzyny Wągrowskiej czy „Pokochaj swój dom” (oryg. „Zero Waste Home”) Bei Johnson, która za oceanem rozpropagowała styl życia, zgodnie z którym generuje się jak najmniej odpadów.

Przyjaciele na czterech łapach

Inspiracją do opowiadania, którego akcja będzie działa się w przyszłości, może być również temat naszego stosunku do przedstawicieli braci mniejszej. Tym zagadnieniem zajmował się między innymi Szymon Hołownia, który w „Boskich zwierzętach” analizował stereotypy i przyjęte za normę zachowania. Czy męskie jest jedzenie steków lub polowanie? Czy zwierzęta mają służyć człowiekowi? Które zasługują na nasz szacunek i miłość zamiast klatki i łańcucha? Autor zadaje nawet takie pytania, jak to, czy zwierzęta idą do nieba.

Szymon Hołownia zajmuje się w dużej mierze teoretycznymi rozważaniami (choć oczywiście wypływają z nich wnioski, dzięki którym czytelnik może zmienić swoje życie), natomiast inny, znany z małego ekranu aktywista skupia się na podejściu praktycznym. Aktor Marcin Dorociński – prywatnie miłośnik zwierząt – w publikacji „Na ratunek” rozmawia z tymi, którzy na co dzień zajmują się badaniem i ratowaniem zagrożonej przyrody. Jak chronić wilki i nietoperze? Czy żubry mogą przetrwać bez pomocy człowieka? Co zrobić, gdy znajdziemy rannego jeża? Każde z tych zagadnień może być świetnym punktem wyjścia do opowiadania „Projekt Utopia”.

W poszukiwaniu Edenu

Wizje przyszłości mogą być ponure lub optymistyczne, ale powiedzą nam wiele o tym, jakie wartości są dla nas ważne i na czym nam najbardziej zależy. Czy będzie to rozwój bez względu na konsekwencje, eksploatacja natury i wyzysk ludzi? Książka „Walden Two”, opublikowana w 1948 roku, ukazuje społeczeństwo, którym steruje się dzięki osiągnięciom psychologii behawioralnej. Autor, B.F. Skinner, profesor w tej dziedzinie, na kartach powieści opowiada o ludziach, których da się kontrolować i modyfikować (wykorzystując tzw. „modyfikację behawioralną”, przypominającą tresurę psów). Nazwa tytułowej wspólnoty, Walden Two, to odniesienie do arcydzieła amerykańskiej literatury „Walden, czyli życie w lesie”. Ta książka stanowi zapis eksperymentu Henry'ego Davida Thoreau, który przez ponad dwa lata żył samotnie nad stawem Walden w stanie Massachusetts. Jego wrażenia i myśli zostały zawarte w osiemnastu esejach, które zachęcają czytelnika do krytycznego przyjrzenia się otoczeniu i sobie samemu. To pochwała świadomego i prostego stylu życia, ograniczającego zbędne potrzeby (np. posiadania), zgodnego z prawami natury. Dziś jest równie aktualna, jak w czasie powstania, czyli w połowie XIX wieku.

Solidna dawka wiedzy

Skomplikowanymi procesami, które wpływają na naszą rzeczywistość i przyszłość, zajmują się również badacze i naukowcy. Wyniki ich prac publikowane są w czasopismach naukowych i branżowych magazynach, ale wielu z nich pisze też książki popularnonaukowe, chcąc dzielić się wiedzą z innymi. Ekonomiści i analitycy gospodarki (na przykład Marcin Popkiewicz), filozofowie (Erich Fromm), dziennikarze (Naomi Klein) czy aktywiści społeczni publikują teksty zachęcające do zmieniania świata na lepsze, bardziej sprawiedliwe i bezpieczniejsze dla nas wszystkich miejsce. Zachęcamy do poszukiwań takich książek (w tym pomoże choćby katalog lubimyczytać.pl), a następnie do przelania na papier własnych myśli i spostrzeżeń. W końcu świat można zmieniać, także sięgając po pióro.

Artykuł powstał w oparciu o akcję konkursową „Projekt Utopia" Fundacji Społeczeństwo