Przełom wieków XIX i XX, a konkretnie lata 1890 – 1914. Kraków i powstałe wówczas wokół niego, sięgające daleko poza jego obrzeża, fortyfikacje, mające zapewnić miastu bezpieczeństwo. A tak naprawdę to bardziej chodziło o zabezpieczenie Wiednia od północy. Zderzenie wielkiej swoją królewską historią byłej polskiej stolicy z potężną monarchią austro-węgierską cesarza Franciszka Józefa i z jej biurokratyczną machiną. Niezwykle ciekawy temat, rzadko podejmowany, a że jego opracowaniem zajął się znakomity pisarz i historyk (czy może w odwrotnej kolejności, jak kto woli),profesor Andrzej Chwalba, z pewnością można mieć gwarancję rzetelności, krytycznego spojrzenia, ale też literackiej uczty.

Na początku mamy rys historyczny, który oczywiście najszerzej zajmuje się Krakowem i jego wzgórzem z Wawelem z okresu zaboru austriackiego, z krótkimi przerwami na samorządność polską w okresie Księstwa Warszawskiego i później Rzeczpospolitej Krakowskiej. Widzimy wyraźnie, że proces burzenia starych murów miejskich, następnie porządkowania wzgórza i stawiania nowych fortyfikacji przebiegał niespokojnie, budząc wiele emocji. To historycznie bardzo ważne dla Polaków miejsce, pełne pamiątek z naszych dawnych dziejów, z dziejów wielkiego Krakowa.

Dość szczegółowo poznajemy okoliczności budowy kilku okolicznych fortów, sprowadzenia potężnych haubic oraz innego uzbrojenia, by forty te mogły spełniać dobrze swoją rolę. Ważne były też lotniska oraz flotylla, jaka powstała na Wiśle. Wiadomo, że teraz musiało przybyć licznie wojsko, tylko gdzie je pomieścić? Problem rozlokowania koszar i prochowni był niejednokrotnie przyczyną bólu głowy krakowskich władz miejskich.

W książce mamy sporo fotografii, niektóre jak żywcem wyjęte z filmu „C.K. Dezerterzy”, przypisy u dołu strony objaśniają mniej zrozumiałe fragmenty. W zasadzie jednak można tę książkę traktować jako połączenie popularnonaukowego eseju historycznego z wartką, niekiedy nawet dowcipną opowieścią. Język jest zrozumiały, żywy i barwny, a kompozycja całości i ujęcie jej w rozdziały jasne i klarowne.

Gdy przechodzimy do części traktującej przede wszystkim o ludziach: żołnierzach, oficerach, ich życiu koszarowym oraz kontaktach z miejscową ludnością, robi się jeszcze bardziej interesująco. Poza konkretną, opatrzoną datami i liczbami wiedzą, zanurzamy się w całe morze ciekawostek, anegdot, zabawnych opowieści. O dezercjach, łapówkarstwie, cwaniactwie. Czegóż to się nie próbowało, byle uniknąć służby, pomysłów było bez liku, niektóre naprawdę karkołomne i niebezpieczne. „Jedni się okaleczali, inni, stając przed komisjami lekarskimi, udawali psychicznie chorych. Tak na przykład postąpił Tadeusz Boy-Żeleński, który symulował ciężko chorego psychicznie, dzięki czemu został skierowany na trzy tygodnie do psychiatryka.”

Jak bardzo różniła się wówczas codzienność prostego żołnierza od dnia powszedniego oficera, wiemy choćby z „Wojaka Szwejka”, a tutaj zyskujemy tego pełne potwierdzenie. Choć jednak oficera obowiązywał dość sztywny i ceremonialny kodeks honorowy, którego musiał przestrzegać.

Jakie były relacje stacjonującego w twierdzy wojska i ludności cywilnej miasta? To bardzo ciekawe zagadnienie, gdyż sąsiedztwo to oznaczało zarówno kłopoty, jak też miało swoje dobre strony. W zależności od czasu i kontekstu raz przeważało jedno, raz drugie.

Stosunek sił zmieniał się wraz z upływem czasu. W początkowym okresie dominowała twierdza i to mieszkańcy musieli podporządkować się potrzebom wojska. Po 1900 roku sytuacja zaczęła ulegać zmianie i Kraków – miasto zaczęło dynamicznie się rozwijać, przytłaczając twierdzę swoją witalnością i rozmachem.

Takie podejście do historii Wielkiego Krakowa, dość niecodzienne, z pewnością zainteresuje Krakusów, bo jakżeby inaczej mogło być, ale powinno stać się ciekawą lekturą także dla amatorów historii w ogóle, a klimatów cesarsko królewskich, w galicyjskim sosie w szczególności.
Książkę mogłam przeczytać dzięki portalowi: https://sztukater.pl/

Przełom wieków XIX i XX, a konkretnie lata 1890 – 1914. Kraków i powstałe wówczas wokół niego, sięgające daleko poza jego obrzeża, fortyfikacje, mające zapewnić miastu bezpieczeństwo. A tak naprawdę to bardziej chodziło o zabezpieczenie Wiednia od północy. Zderzenie wielkiej swoją królewską historią byłej polskiej stolicy z potężną monarchią austro-węgierską cesarza...

Mam taką smutną konstatację po tej lekturze że jesteśmy narodem który potrafi tylko żreć się między sobą i przeżywać/walczyć o niepodległość, nic pomiędzy. Czesi potrafili zasymilować się z Niemcami, Słowacja, Węgry podczas wojny z Niemcami, teraz z Rosją, a my mesjasz narodów, w kółko żremy się z sąsiadami, z Niemcami o rurociąg, z Rosjanami o wszystko, a za naszymi plecami interesy pełną parą. Jak podczas całego trwania twierdzy austriacy musieli zaopatrywać się u Czechów, Węgrów w podstawowe produkty, bo u nas albo się nie chciało albo była niska jakość, jak można było wywalić miliony tamtejszych koron na zakup ruiny Wawelu bo to "symbol narodu i polskości" (fiansowanego zresztą z lokalnego samorządu bo właściciele ziemscy i dworscy jakoś się nie kwapili) zamiast przeznaczyć na wyciągnięcie miasta z bidy. Smutna lektura, ale wciągająca i ciekawa bo profesor Chwalba, mimo że ze środowiska krakowskiego, potrafi pisać o niezbyt chwalebnych czasach tego miasta. Polecam.

Mam taką smutną konstatację po tej lekturze że jesteśmy narodem który potrafi tylko żreć się między sobą i przeżywać/walczyć o niepodległość, nic pomiędzy. Czesi potrafili zasymilować się z Niemcami, Słowacja, Węgry podczas wojny z Niemcami, teraz z Rosją, a my mesjasz narodów, w kółko żremy się z sąsiadami, z Niemcami o rurociąg, z Rosjanami o wszystko, a za naszymi...