GOŚCIE. W swojej trzeciej książce Lada znów przewraca stolik naszej historii, ale robi to tak, że jeszcze bardziej możemy być z niej dumni. Zamiast dusznej martyrologii mamy tu do czynienia z pozytywizmem wcielonym, Polakami bohaterami nie dlatego, że efektownie cierpieli niczym bohaterowie obrazów Malczewskiego czy Grottgera, czy bawiąc się Boniewskim „setkami do nieba szli”, a dlatego, że coś robili i, jeżeli jej nie zmieniali, to pozwalali inaczej spojrzeć na historię świata.
Wacław Sieroszewski, Benedykt Dybowski, Bronisław Piłsudski, Aleksander Czekanowski, Jan Czerski i Feliks Kon owszem, cierpieli, ale był to dla nich element gry. Trafiali, zasłużenie czy przypadkowo, na Sybir, ale nie załamywali rąk. Budziła się w nich prawdziwa polackość – niokiełznana energia, pasja i ciekawość życia. Z zapamiętaniem brali się za to, co mogli – badania niezbadanej, bądź zbadanej pobieżnie, części świata i jej mieszkańców.
Geografia, etnografia, antropologia, geologia, biologia, botanika, zoologia, paleontologia, paleozoologia i religioznawstwo nie byłyby dziś takie same, gdyby nie tylko kilku straceńców – najczęściej zresztą niewykształconych, rzuconych na Sybir wprost ze szkół lub pierwszych lat uniwersytetów.
Ta ich polackość widoczna była w jeszcze jednym – zapamiętaniu, zatopieniu się w celu. Świadomie ryzykowali zdrowie i często życie, by swoje badania prowadzić. Jakby czuli, że najbardziej zabójczy są bezruch i użalanie się nad sobą. Nieprzypadkowo dwóch z nich, gdy osiągnęli sławę naukową (osiągnęli ją zresztą wszyscy z nich) i mogli wrócić do cywilizacji, popełniło samobójstwo.
Podstawową zaletą książki Lady jest to, że przypomina ludzi, którzy zrobili dla świata i sławy naszego kraju. Ludzi, którzy zostali zapomniani – mam wrażenie, że dlatego, iż nie pasują do martyrologiczno-cierpiętniczego modelu historii, którym od zawsze jesteśmy karmieni. Kolejną to, że robi to w tak przystępnym, efektownym, bardzo pop, stylu. Rzadko można przeczytać tak dynamiczne, świetnie skonstruowane sylwetki w tygodnikach i miesięcznikach. W książkach praktycznie nigdy.
Jeszcze jednym walorem „Pożytków z katorgi” jest ukazanie całej niejednoznaczności owych katorg i relacji polsko-rosyjskich w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku. Według Lady bardzo daleko jej do tabloidowej czerni i bieli podręczników i medialnych przekazów.
Szkoda tylko, że wydawca nie przyłożył się do tej książki. Edytorsko jest ona wyjątkowo uboga. Mamy tu tylko tekst. Nikt nie pokusił się choćby o portrety bohaterów, czy zdjęcia/ryciny/obrazy miejsc czy odkryć. Dobrze, że Lada pisze tak plastycznie. Choć obraz to obraz.
Ale cóż. To i tak świetna książka.

GOŚCIE. W swojej trzeciej książce Lada znów przewraca stolik naszej historii, ale robi to tak, że jeszcze bardziej możemy być z niej dumni. Zamiast dusznej martyrologii mamy tu do czynienia z pozytywizmem wcielonym, Polakami bohaterami nie dlatego, że efektownie cierpieli niczym bohaterowie obrazów Malczewskiego czy Grottgera, czy bawiąc się Boniewskim „setkami do nieba...