Cytat dnia
Gdy nadszedł wróg, stanęli do walki z nim twarzą w twarz. Kobiety i mężczyźni, najdzielniejsi z dzielnych, którzy stali się inspiracją dla i...
Najnowsze artykuły
Popularne wyszukiwania
Polecamy
Patronat LC
Patronat LC- Patronat LC
- Wszystkie
- Książki
- Czasopisma
2024
2024
2024
2023
2022
2022
2019
2018
2015
2014
2010
Polscy terroryści Wojciech Lada 
Historia ruchu robotniczego początku XX wieku na ziemiach polskich kojarzy mi się z nudnymi opisami powstających partii, ich rozłamami i przywódcami. W czasie mojej edukacji temat traktowałam jak zło konieczne i omijałam go konsekwentnie.
Książka Wojciecha Lady bardzo pozytywnie mnie zaskoczyła. Sposób ujęcia tematu zaintrygował mnie na tyle mocno, że pochłonęłam ponad 650 stron w dwa wieczory. Wcześniej nie zdawałam sobie sprawy z tego jak prężnie działały Oddziały Bojowe PPS-u, że skala ich aktywności była tak znaczna i że na ich funkcjonowanie mieli znaczący wpływ ludzie, którzy rządzili Polską po 1918 roku. Czy byli kiedyś terrorystami? Nie do wiary, a jednak .... działalność, którą wówczas kreowali i nadzorowali, według dzisiejszych standardów, tak można by nazwać.
Autor nie rozwodzi się nad doktrynami partyjnymi, skupia się na przedstawieniu walki z caratem, który był uosobieiem ucisku narodowego , ale też bezpardonowo zwalczał robotników upominających się o godziwą płacę i ludzkie traktowanie. Wojciech Lada opisuje działalność szkoły kształcącej przyszłych zamachowców, produkcję i przemyt broni oraz ładunków wybuchowych, przedstawia przebieg udanego zamachu na cara Mikołaja II, spektakularne akcje wymierzone w carskich notabli, napady na pociągi, dyliżanse pocztowe, sklepy monopolowe itp. Razem z bohaterami tych historii odwiedzamy ich domy, kryjówki na wsi, przeprawiamy się nielegalnie przez Przemszę do Galicji, ukrywamy się w Londynie, uciekamy do USA, poznajemy krętą drogę przemytu zakazanej literatury wiodącą z Londynu przez Szwecję i Finlandię do Rosji. Wszystkie te historie są doskonale udokumentowane.
Wojciech Lada nie zapomina też o niebagatelnej roli kobiet w organizacji ich mrówczej pracy i brawurowych zamachach na gubernatora warszawskiego gen. Gieorgija Skałona.
Bardzo zainteresowały mnie informacje nt. niezwykle prężie funkcjonującej i rozbudowanej siatki przemytniczej działającej pomiędzy Kongresówką i Galicją. W tekście pojawia się nawet nazwa miejscowości, która jest obecnie dzielnicą mojego rodzinnego miasta. Przemycano tamtędy ludzi ściganych przez aparat carski, broń, amunicję i ulotki. Przemytnicy przekupywali rosyjską straż graniczną, a austriaccy pogranicznicy przymykali oko na ten proceder.
Polecam wszystkim tę książkę, jeśli interesujecie się historią, będzie to dla was fascynująca lektura. Tym bardziej, że autor wie o czym pisze, książka zaopatrzona jest w zdjęcia archiwalne, obszerną bibliografię i indeks osób.
Bereza Wojciech Lada 
31/2024 (audiobook 22/2024)
Pięcioletni okres funkcjonowania “miejsca odosobnienia” w Berezie Kartuskiej to dziś biała, nieco tylko poszarzała, plama na polskiej historii. W dobie postępującego nacjonalizmu objawiającego się patopatriotyzmem węszącym wszędzie antypolskie akcenty – temat to niewygodny, będący nie tyle kamykiem co gwoździem w bucie maszerującego hardo narodowca.
Bo jakże tu przyznać, że i my, Polacy, mamy w swym historycznym curriculum vitae “osiągniecia”, którymi moglibyśmy szczerze zaimponować siepaczom stalinowskim lub hitlerowskim oprawcom...
Bereza Kartuska to temat w zasadzie nieistniejący w dydaktyce szkolnej. Na żadnym szczeblu edukacji – uczeń nie dowie się ani o istnieniu, ani charakterze funkcjonowania sanacyjnej katowni.
Szybkie rozpoznanie w najbliższym i nieco dalszym otoczeniu, dokonane w trakcie tej lektury – upewniło mnie, że świadomość czy wiedza na temat Berezy nie istnieje, jest praktycznie zerowa.
Dlatego publikacje takie, jak ta – zyskują niemal z miejsca status bezcennych.
Wojciech Lada ujmuje temat kompleksowo: kreśli tło historyczno-polityczne lat trzydziestych, omawia genezę powstania więzienia-obozu w Brezie, przedstawia zasady osadzania aresztowanych, szokujące warunki w jakich ich przetrzymywano, ujawnia cały terrorystyczny system traktowania więźniów, demaskuje iście sadystyczne zachowania zwyrodnialców decydujących na co dzień o życiu lub śmierci osób przetrzymywanych w Berezie - bez sądu i wyroku.
Ten ostatni aspekt historii – owe zachowania kadry zarządzającej – to najbardziej szokujący materiał tej publikacji.
Autor przybliża sylwetki osób odpowiedzialnych za powstanie i funkcjonowania Berezy – od samego Piłsudskiego, poprzez premiera i wojewodę (zwłaszcza Wacława Biernackiego, ps. “Kostek” - marszałkowego cyngla, odrażającą kreaturę, przed którą w swoim czasie drżała cała Polska),po szeregowych psychopatów pełniących codzienne obowiązki z pałą w ręku, zabawiających się zdrowiem ludzkim poprzez urządzanie “wyścigów rydwanów”, nakazywanie poruszania się “kaczym chodem”, zapewnianie braku snu. A to tylko kilka z dziesiątek ich pomysłów na “umilenie” pobytu osadzonym.
Miarą potworności tego miejsca jest fakt, iż nie można rzec, że w Berezie się siedziało. Nie, nie siedziało się, obowiązywał zakaz siedzenia i leżenia, a nawet chodzenia – należało biegać.
Bilans ofiar tego makabrycznego miejsca jest niemożliwy do ustalenia, zarówno ze względu na brak wrażliwej dokumentacji, jak i na zgony odłożone w czasie, czyli śmierci na wolności będące wynikiem utraconego w Berezie zdrowia.
Cieszy mnie, że w przestrzeni kultury pojawiają się produkcje podejmujące trudne, bolesne i kontrowersyjne tematy, czego przykładem film “Biała odwaga” dotykający drażliwej kwestii goralenvolk (filmu jeszcze nie widziałem, póki co – doceniam sam fakt). Uważam, że kolejnym takim obrazem powinien być szczery do bólu film na temat Berezy Kartuskiej, udowadniający, iż pewne mechanizmy zdobywania a zwłaszcza utrzymywania władzy są uniwersalne i każdy system zdolny posunąć się do zbrodniczej działalności w imię obrony własnych interesów.
A od załogi więzienia w Berezie naprawdę wiele mogliby się nauczyć mołojcy z Łubianki, czy chojracy z Mauthausen.
Lektor: Marek Głuszczak
