„Stulecie Winnych” to saga rodzinna opowiadająca losy trzech pokoleń, których tłem życia stała się historia Polski XX wieku. Burzliwa to historia, obfitująca w przemiany ustrojowe i polityczne, a przede wszystkim mocno nasączona polską krwią.

Autorka naznaczyła rodzinę Winnych pewną wyjątkowością. W każdym pokoleniu na świat przychodzą w niej bowiem bliźniaczki. Pierwsze tuż przed wybuchem pierwszej wojny światowej – Ania i Mania, które rodzą się w domowych warunkach. Tu muszę pochwalić autorkę, bo opis tego porodu zrobił na mnie ogromne wrażenie. Narodzonym w trudnych warunkach bliźniaczkom towarzyszymy więc w ich dzieciństwie przebiegającym w czasie jednej wojny i macierzyństwie ocierającym się o drugą wojnę, by na końcu obserwować losy ich dzieci i wnuków żyjących już w Polsce Ludowej.

Historia jest tu bardzo mocno wpleciona w fabułę – autorka nawiązała do bodaj wszystkich ważnych wydarzeń w dziejach dwudziestowiecznej Polski. Pierwszy tom jest najbardziej wiarygodny. Mocno wchodzimy w życie rodziny, o którym opowieść nie zostaje niepotrzebnie zmącona żadnymi pobocznymi wątkami, co niestety ma już miejsce w kolejnych tomach, zwłaszcza w trzecim. Dzieciństwo pierwszych bliźniaczek nie jest co prawda tak trudne, jakby mogło być w tamtych czasach. Ania i Mania pochodzą bowiem z dobrego domu, są otoczone opieką babci, mają co jeść dzięki zaradności dziadka i przede wszystkim uczą się w szkołach. Mają więc o wiele więcej szczęścia, niż miała większość dzieci z tamtych lat, zwłaszcza te wiejskie, a takimi są właśnie nasze bliźniaczki. Mimo tej drobnej wady czytanie o losach Mani i Ani było wielką przyjemnością. Wojna wojną, a ich życie toczyło się swoim torem.

Drugi tom to opowieść o Holokauście, obozach koncentracyjnych i bombardowaniu Warszawy. Bliźniaczki są już dorosłe i znowu zostają oszczędzone, zresztą tak samo jak najważniejsze osoby w ich rodzinie. Losy Mani zostają przyćmione przez poczynania Ani. Ratuje ona żydowską dziewczynkę, uczestniczy w tajnym nauczaniu i ucieka dopiero w przededniu powstania warszawskiego. Autorka przedstawiła tu więcej ludzkiego cierpienia niż w tomie pierwszym i to mi się podobało, bo nadało historii Winnych koloru. W pierwszym tomie historia była na drugim planie, a może nawet na trzecim. Tu jest częścią zdarzeń.

Tom trzeci jest najbardziej rozwodniony. Dziewczyny zostają babciami, a my podążamy za ich wnukami. O ile w drugim tomie córki Mani, czyli kolejne bliźniaczki, są ważnymi postaciami, o tyle główną bohaterką nadal pozostaje Ania, tak w trzecim tomie tracimy kontakt z nimi na dobre, a losy ich wnuczek nie są już tak wciągające, przynajmniej dla mnie. Być może dzieje się tak dlatego, że same czasy nie były przejrzyste, nie było jawnej wojny, i choć autorka nadal stara się podążać za historią, brakuje tu tego, czego tyle dostaliśmy w dwóch pierwszych tomach – dobrego pomysłu.

Pomijając wszystkie wymienione wady, „Stulecie Winnych” to bardzo dobra książka obyczajowa z historią w tle. Z uwagi na przedstawienie najważniejszych wydarzeń z historii Polski z perspektywy zwykłego Polaka, niekoniecznie ginącego pod gruzami, ale starającego się po prostu przeżyć, jest to bardzo dobra literatura dla wszystkich, którzy poszukują nie tylko wiedzy, ale i rozrywki.

Izabela Straszewska