„Nuragiczna Sardynia” to próba przybliżenia polskiemu czytelnikowi dziejów tej wyspy w epoce brązu i epoce żelaza. Głównym obiektem zainteresowania Autora jest kultura nuragiczna, która rozwijała się od ok. 2000 do 500 p.n.e., na bazie wcześniejszych kultur sardyńskich, zwłaszcza kultury Bonnanaro. Sardynia, która początkowo była ważnym ośrodkiem wydobycia i handlu obsydianem, w późniejszych wiekach odizolowała się od reszty basenu M. Śródziemnego i powstała tu cywilizacja bardzo oryginalna. Od nazwy najbardziej charakterystycznych zabytków: kamiennych stożkowych wież zwanych nuraghe, kultura ta zyskała miano nuragicznej. Trwała ona na wyspie przez kilkanaście stuleci, aż wreszcie kres jej istnienia przyniósł podbój kartagiński, potem zaś rzymski.

Książka C. Namirskiego to praca archeologiczna. Wprawdzie Autor dużo miejsca poświęca ogólnym dziejom wyspy w okresie prehistorycznym i starożytnym, to jednak zabytki kultury materialnej znajdują się wyraźnie na pierwszym miejscu. To przez ich pryzmat przedstawiony został rozwój całej kultury nuragicznej. Wynika to też ze specyfiki materiału źródłowego: tylko archeologia dostarcza informacji na temat tego etapu sardyńskiej historii. Treść została w „Nuragicznej Sardynii” ułożona według klucza chronologicznego i dopiero ostatni, dziesiąty, rozdział poświęcony jest wyłącznie poszczególnym zabytkom. Dla mnie jako nie-archeologa ten ostatni był niezbyt interesujący. Wcześniejsze jednak tworzą dobrze zorganizowaną całość, która mi przynajmniej ukazała zupełnie nieznany świat kultury nuragicznej.

Nie jest rzeczą dziwną, że przy skąpym materiale źródłowym więcej jest hipotez niż pewników, ale to, co Namirski przedstawia w poszczególnych rozdziałach (dzieląc je na podrozdziały: społeczeństwo i gospodarka, architektura, sztuka i kultura materialna) wydaje się być solidnie oparte o źródła oraz obszerną bibliografię przedmiotu. Warto też zaznaczyć zamieszczenie w pracy dużej liczby ilustracji i zdjęć, które mniej znającemu tytułowy temat czytelnikowi lepiej ukażą istotę sprawy niż długie akapity tekstu. Z ciekawszych zagadnień można wskazać na wykorzystanie w późniejszych wiekach (także w średniowieczu) nuraghi do celów obronnych oraz budowlanych, a także na szczególny status tych zabytków dla współczesnych Sardyńczyków, którzy upatrują w nich punkt odniesienia dla własnej regionalnej tożsamości.

Książka C. Namirskiego jest na polskim rynku wydawniczym pracą prekursorską i jedynym opracowaniem tego ciekawego tematu. Uważam, że jest ciekawym i przystępnie napisanym ujęciem najdawniejszych dziejów Sardynii. Dobrze pokazane zostały najważniejsze procesy historyczne oraz najważniejsze zabytki tego okresu. Skłania do przemyśleń na temat oryginalności kultur, a także na temat... skutków izolacjonizmu. Do tego naprawdę ładne zdjęcia.

Tomasz Babnis

„Nuragiczna Sardynia” to próba przybliżenia polskiemu czytelnikowi dziejów tej wyspy w epoce brązu i epoce żelaza. Głównym obiektem zainteresowania Autora jest kultura nuragiczna, która rozwijała się od ok. 2000 do 500 p.n.e., na bazie wcześniejszych kultur sardyńskich, zwłaszcza kultury Bonnanaro. Sardynia, która początkowo była ważnym ośrodkiem wydobycia i handlu...