Kolejny tom, tak jak i pierwszy opatrzony krótkim wstępem, który zawiera samą esencję myśli Vasariego o sztuce i w ogóle celu stworzenia „Żywotów”. A niewprawny odbiorca wreszcie zauważy długą drogę, jaką odbyło malarstwo od wczesnych wieków średnich do czasów współczesnych Vasariemu – jak przełamywano ciężką manierę grecką, pozbywano się topornych konturów otaczających postacie, jak nauczono się subtelnie modelować fałdy szat, jak postacie na obrazach nabierały mimiki, indywidualnego wyrazu i naturalnych póz, jak wiernie zaczęto przedstawiać naturę , cieniować kolory i mnóstwo innych szczegółów, które (niestety) z kolei dzisiaj są dla wielu anachronizmem i przestarzałą sztuką.
A same żywoty – coraz ciekawsze! Każdy życiorys jest wzbogacony pięknym portretem artysty, trochę brakuje przy tych podobiznach dat narodzin i śmierci, trudno! Między wierszami ukryto mnóstwo szczególików sporo mówiących o kolorycie epoki i wiele ciekawych opowieści o rywalizacji między artystami. Nagromadzenie tylu wybitnych talentów na niewielkim obszarze musiało wywoływać mnóstwo wrzenia bujnych artystycznych temperamentów i różne wojenki o prymat i sławę. Każdy rozdział to skończona opowieść i prawie gotowy materiał na wykład z historii sztuki albo ciekawy esej. A zatem, jeśli są tu jacyś ambitni licealiści – wystarczy otworzyć Vasariego na byle jakim rozdziale – i cyk! Referacik gotowy! A przy okazji ambitnych – moje tomy pochodzą z biblioteki dużej uczelni artystycznej. Pierwszy - owszem, nosi cechy używania i wertowania, natomiast drugi – wygląda już na całkiem dziewiczy egzemplarz, prosto z księgarni, z odrobinę tylko pożółkłymi, nietkniętymi stronami. To chyba coś mówi o czytelnictwie na ASP, hmmmm…
Dobrze było przy okazji każdego z opisywanych artystów otworzyć grafikę w komputerze, podpatrywać w trakcie lektury ich dzieła i jeszcze raz przypominać sobie ich nieprzemijające piękno. Tematy prac w większości krążyły wokół sztuki sakralnej - te niekończące się orszaki Świętych, setki Madonn, Ukrzyżowań, Sądów Ostatecznych (dawni artyści bardzo uważnie i bardzo na poważnie czytali Dantego!) – a ile różnych przedstawień! Nie wspominając o architektonicznych arcydziełach Brunelleschiego czy Michellozziego, Rajskich Wrotach, urzekających delikatnością i wdziękiem płaskorzeźbach Luki della Robia, ponadczasowo ekspresyjnej pokutującej Magdalenie Donatella albo dziwnym smoku, którego trzyma na smyczy wytworna dama wyraźnie niezadowolona, że Św. Jerzy go zabija (to z kolei opętany matematyką i perspektywą Mistrz Ucello). A jak kolorowe i pstrokate musiały być wnętrza bogatych mieszczan i arystokratów – skoro nastała moda na rzeźbienie i pokrywanie pięknymi malowidłami skrzyń – cassone, pełniących funkcję szaf, a przy tym, wraz z malowanymi łożami, rzeźbionymi misternie krzesłami, freskami na ścianach będących niezwykle urokliwym elementem komnaty! Artyści mieli co robić w Toskanii, oj mieli!
Ech, skóry wołowej nie starczy żeby opisać wszystkie te cudowności, ale i po cóż, skoro opisał je Vasari!

Kolejny tom, tak jak i pierwszy opatrzony krótkim wstępem, który zawiera samą esencję myśli Vasariego o sztuce i w ogóle celu stworzenia „Żywotów”. A niewprawny odbiorca wreszcie zauważy długą drogę, jaką odbyło malarstwo od wczesnych wieków średnich do czasów współczesnych Vasariemu – jak przełamywano ciężką manierę grecką, pozbywano się topornych konturów otaczających...

Drugi tom polskiej edycji Żywotów odnosi się już do czasów narodzin renesansu właściwego. O ile w tomie pierwszym 'królowali' prekursorzy, tworzący jeszcze w czasach późnego średniowiecza i korzystający ze stylistyki gotyckiej (zawzięcie przez Vasariego krytykowanej, ale w odniesieniu do wielkich twórców 'łaskawie' tolerowanej),tak tutaj bohaterami są głównie artyści, którzy zrewolucjonizowali sztukę w XV w., czerpiąc pełnymi garściami ze znanych im wzorców antycznych lub wyobrażeń, jakie mieli o sztuce starożytnych. Pojawia się tu cała plejada największych w tamtym czasie nazwisk: Alberti, Bruneleschi, Ghiberti, Donatello, Masaccio, Piero della Francesca...
Opisy życiorysów i dzieł są tu jeszcze ciekawsze niż w tomie 1, trochę za sprawą lepszej dostępności autora do źródeł i większej wiarygodności (choć wciąż jeszcze mocno kulejącej),a także ze względu na rangę niektórych dzieł, ich iście rewolucyjny charakter oraz towarzyszące im procesy i okoliczności (najlepszy przykład - kopuła katedry florenckiej).
Mankamentem jest cały czas nierzetelność niektórych informacji (błędne atrybucje, nieprawidłowe podawanie dat i wieku życia, co bezustannie jest korygowane w przypisach niezmordowanego Estreichera, a w dalszych tomach w komentarzach Milanesiego). Wynika to rzecz jasna z różnych, czasem mało wiarygodnych źródeł pozyskiwania informacji. Vasari, w czasach gdy źródeł pisanych było o wiele mniej, a tendencja do bajdurzenia i tworzenia mitów była - wbrew pozorom - o wiele większa niż dziś, starał się zbierać wieści skąd tylko się dało, także od osób trzecich, które gdzieś tam kiedyś od kogoś coś słyszały... Nie jest to usprawiedliwieniem, ale świadczy pochlebnie o autorze, jako rządnym wiedzy i mającym ambicje zebrania jej w możliwie największym zakresie.
Inna cecha pisarstwa Vasariego, która może dziś być poczytana za wadę, to jego naiwne idealizowanie zjawisk artystycznych. Dla przykładu: przy opisywaniu dzieła jednego z artystów, bodaj Donatella, wspomina on, iż ten wykonał sygnaturę, aby rozsławić swoje imię, dumny z efektu swej pracy. Dziś wiemy, że sygnowanie dzieł miało podłoże raczej merkantylne, niż ideowe. Nie po to artysta sygnował swą pracę, aby przekazać historii swoje imię dla potomnych, ale raczej w tym celu, aby nie było wątpliwości co do jego autorstwa i właśnie jemu przypadły z tego tytułu korzyści materialne. Ale myślenie autora Żywotów jest tu całkowicie zrozumiałe: jest on już w pełni człowiekiem epoki odrodzenia, w której artysta to kreator natchniony przez muzy, który wystawia sobie pomnik stworzonym dziełem.
Vasariego czyta się przyjemnie, trochę z przymrużeniem oka. Informacje trzeba cedzić przez sitko późniejszej krytyki. Bo od niego nie uczymy się faktów. Dzięki niemu otrzymujemy barwny obraz procesów twórczych tej świadomej artystycznie epoki.

Drugi tom polskiej edycji Żywotów odnosi się już do czasów narodzin renesansu właściwego. O ile w tomie pierwszym 'królowali' prekursorzy, tworzący jeszcze w czasach późnego średniowiecza i korzystający ze stylistyki gotyckiej (zawzięcie przez Vasariego krytykowanej, ale w odniesieniu do wielkich twórców 'łaskawie' tolerowanej),tak tutaj bohaterami są głównie artyści,...

tego nie da się czytać...

tego nie da się czytać...