Czym jest „Dybuk”, legenda dramatyczna w czterech aktach? Jak dla mnie to taka żydowska wersja „Romea i Julii”. Co prawda skłóconych rodów nie ma, ale za to przysięga ojców wiąże dusze dzieci nierozerwalnym węzłem, tak że czas i odległość nie są w stanie go osłabić. I wszystko tak pięknie by mogło być, gdyby nie zachłanność i duma jednego z rodzicieli – przecież bogatej jedynaczki nie może wydać za ubogiego ucznia jesziwy.

Lea i Chonen czują, że są sobie przeznaczeni, że ich dusze do siebie należą. Ale Lea musi podporządkować się woli ojca, który w końcu wybiera kandydata na jej męża. I nawet Kabała pilnie studiowana przez młodzieńca nie może tu w niczym pomóc. Rozpacz i niemoc mogą zabić, gdy traci się coś, co było istotą życia – Chonen pada martwy na wieść o zaręczynach ukochanej. Ale jego dusza nie może odejść, on musi się połączyć z przeznaczoną mu narzeczoną. Gdy innego wyjścia nie ma, powróci jako dybuk, wejdzie w ciało dziewczyny, bo oni muszą być razem.

Jakże mroczne i przejmujące są sceny z III i IV aktu, gdy prawda o przeszłości wychodzi na jaw. Mistycyzm żydowski zawsze robi na mnie wrażenie, jest w nim coś niepokojącego, co się wymyka znanym mi pojęciom. Sender prowadzi opętaną córkę do cadyka. Nie wszystko idzie tak, jakby bogacz sobie życzył. On staje przed Sądem Tory, Lea zostaje poddana egzorcyzmom. W imię Boże cadyk może wiele dobrego uczynić, są jednak siły, których nawet on nie może się przeciwstawiać.

Spodziewałam się czegoś innego po tym dramacie, ale nie jestem wcale rozczarowana przedstawioną w nim historią. I szczerze ją polecam. „Dybuk” doskonale oddaje atmosferę przedwojennego sztetla z jego tradycjami i obrzędami. Ale jest to przede wszystkim sztuka o miłości i to tej miłości z „Pieśni nad Pieśniami”:
„..bo jak śmierć potężna jest miłość,
a zazdrość jej nieprzejednana jak Szeol,
żar jej to żar ognia,
płomień Pański.
Wody wielkie nie zdołają ugasić miłości,
nie zatopią jej rzeki.
Jeśliby kto oddał za miłość całe bogactwo swego domu,
pogardzą nim tylko.”

Czym jest „Dybuk”, legenda dramatyczna w czterech aktach? Jak dla mnie to taka żydowska wersja „Romea i Julii”. Co prawda skłóconych rodów nie ma, ale za to przysięga ojców wiąże dusze dzieci nierozerwalnym węzłem, tak że czas i odległość nie są w stanie go osłabić. I wszystko tak pięknie by mogło być, gdyby nie zachłanność i duma jednego z rodzicieli – przecież bogatej...